29

Eka / 2017

Liburutegi sinesgaitzak, liburutegi bereziak, liburutegi ibiltariak: bidaia bisuala

Autorea:

Bibliotecas extrañas-holandés

Improbable librariesBidaiatzeko, atseden hartzeko garaia da; uda iritsi da. Orain dela urtebete Leeuwardenen egon nintzenean, Alex JohnsonenBuitengewone bibliotheken” izeneko nederlanderazko liburua erosi nuen. Ideiarik ez nuen “Buitengewone” hitzaren esanahiaren inguruan, noski; “baina “Bibliotheken” ezagunagoa egiten zitzaidan. Azaleko argazkia bibliobus bat zen.Orrialdeei begirada bat ematean, liburutegien argazkiez beteriko liburu batekin egin nuen topo: liburutegi bitxiak, dibertigarriak, bereziak, ezohikoak... Ezin izan nion eutsi eta erosi nuen.

Orain dela gutxi, liburuaren ingelerazko bertsioa topatu nuen Amazonen, Improbable libraries: a visual journey to the world,s most unusual libraries” izenburuarekin (Liburutegi sinesgaitzak: munduko liburutegi bitxienen zeharreko bidaia bisuala izena erabil genezake euskaraz). Ingelerazko liburuaren azala ez da nederlanderazkoak duenaren berdina. Chicagoko Unibertsitateak argitaratu zuen 2015en. Ondokoa da liburuaren eskaintza: “Nire amarentzat eta nire aitarentzat, Wilma, Thomas, Edward eta Robertentzat, une alai ugari partekatu baititut beraiekin, 45 urte luzez, mundu osoko liburutegietan”.

Alex Johnson egilea liburuzainen seme da. Kazetaria da Erresuma Batuan eta “The Independent” egunkarirako lan egiten du. Argitaratze-aholkularia da ere. Liburu-apalategien inguruko blog bat dauka ere, jarraitzen hasi berri dudana. Orain dela gutxi, “Bookshelf” liburua argitaratu du Thames & Hudson argitaletxearekin. Hona hemen blogaren helbidea, liburu-apalategiak gustuko dituzuenontzat: http://www.onthebookshelf.co.uk/p/shedworking.html

Alex Johnson St Albansen (Hertfordshire) bizi da egun bere emazte eta hiru seme-alabekin.

Zeri buruzkoa da liburua?

“Zure liburutegia elefante baten bitartez iristen al zaizu etxera? Zure liburutegia ibai batean ainguratuta al dago? Zure liburutegia Ingalaterrako telefono-kabina batean al dago? Tren-geltokian, aireportuan, parkean, lorategi batean, hondartzan edo hotelean?”

Liburutegi publikoek liburuak toki guztietara eramateko xedearekin bizi izan duten iraultza jaso du Liburutegi sinesgaitzak liburuak. Arkitektoen, ingeniarien, espazioaren antolaketa berriak eta apalategi bereziak sortu dituzten diseinugileen laguntzari esker apalategiek, liburutegiko paretetatik ateraz gain, liburutegi-espazioa eraldatu dute.

Liburutegi berezien mundu honek ez ditu mailegu-arauak jarraitzen, erabiltzaileen zintzotasunaren aldeko apustua egin du. Liburuak hartu eta etxera eraman daitezke eta erabiltzailea ez dago datu-base batean erregistratua egotera behartuta. Eskuzko mailegu sinboliko batera bueltatzen gara askotan, erabiltzailea jardueraren erdi-erdian benetan jartzera. Berarengan fidatzen gara, liburua itzuliko digu. Har ezazu liburua; itzul ezazu liburua, esaten diogu.

Liburu honetako liburutegi gehienek “liburuzaina” jartzen dute ere zerbitzuaren erdian. Liburuzaina deierazko langilea da. Eskaintzen duen zerbitzuarengan sinesten du. Maite du liburu artean egotea. Eta erabiltzailea ulertzen du. Liburutegi hauetako zenbaitetan, funtsezkoa da boluntarioen lana, Latviango (Finlandia) diseinuko ikasleek eraiki duten “Story Tower” ospetsuan bezala, esaterako. “Istorioen dorre” honek liburutegi publikoa ordezkatu zuen, lanengatik itxia egon zen bitartean.

Liburuaren egitura

Liburuak zazpi kapitulu dauzka. Horiez gain, sarrera txiki bat, bibliografia egoki bat, egilearen biografia eta liburutegien zeharreko bidaia bisuala ahalbidetzen duten 240 argazkien erreferentziak eskaintzen ditu ere.   Liburutegiak beren ezaugarrien arabera sailkatu ditu egileak eta ezaugarriak dira, hain zuzen ere, kapitulu bakoitza izendatzen dutenak.

Abian dauden liburutegiak, Libraries on the move”. Lehenengo kapitulua.

XXI. mendean, denbora asko igarotzen dugu trenez, hegazkinez edo autoz bidaiatzen. Horrenbestez, liburutegiak sortu dira toki horietan. Kapituluak aireportuetako liburutegiak erakusten ditu, Amsterdameko Schiphol aireportuko liburutegi ederra, esaterako. Madrilgo eta Santiagoko metroen liburutegiak (itxiko ote zuten krisiaren ondorioz?), Katalunia – Madril linean abiarazi zen bibliotrena, Sao Pauloko Bibliotaxia eta luxuzko zenbait hoteletan dauden liburutegiak, Tailandiako Koh Samui Liburutegia bezalaxe. 1.300 ale ditu, alajaina! Liburuak eros daitezke, edo maileguan hartu ere.

Bigarren kapitulua “Liburutegi basatiak” edo “Animal Libraries da.

Barka itzazue itzulpenak. Liburuak urrutiko tokietara eramateko bitarteko bakarra bibliobusak direla pentsa genezake. Baina batzuetan, errepiderik ez dagoenean, animaliak erabiltzen dira liburuak garraiatzeko. Biblioastoa da Kolonbiako herri askotara iritsi ahal izateko irtenbiderik hoberena. Venezuelako landa-komunitateen kasuan, bibliomandoak erabiltzen dira. Mongolian, gamelua erabiltzen da Gobiko basamortuko komunitate nomadetara iritsi ahal izateko. Etiopian, zaldiak erabiltzen dira. Laosen, elefanteak ikus ditzakezue liburuak landa-eremuetako herrietara garraiatzen. Mundu osoko urrutiko eremu horietan liburuzainek zaldia, astoa, mandoa, elefantea edo gamelua nahiago dituzte garraiobide gisa, bide mekanikoak baino.

Hirugarren kapitulua “Liburu ñimiñoei” edo “Tiny libraries” delakoei eskainita dago. Telefono-kabinetako, kiosko esperimentaletako, hozkailuetako liburutegiak, liburutegi txiki askeak (“Free Libraries”) aurkezten ditu kapitulu honek. Free libraries delakoen goiburua ondokoa da: “har ezazu liburu bat; itzul ezazu liburu bat”. British Telecomek salgai jarri zituen Ingalaterrako telefono-kabinak, libra esterlina baten truke, espazioa erabilgarria bilakatzera animatuz. Liburutegi askeak bilakatu ziren asko eta asko.

Iaz, nire hiria kultur hiriburua izan zenean, “Book Box” izeneko ekimena jarri zen martxan, “har ezazu liburu bat; itzul ezazu liburu bat” filosofia hori islatuz. “Book box” edo “Liburu-kaxai” horietako bat Intxaurrondo kultur etxeko atarian kokatuta dago. Urtarrilaren 27an inauguratu zen eta liburuak edo egunkariak jasotzen ditu. Ekimenaren xedea jasangarritasuna da, bai eta irakurzaletasuna sustatzea ere. Beste liburu-apalategi mugikor horietako bat Tabakaleran dago. Isabel Vesga nire liburuzain lankideak dioenez, oso ondo funtzionatzen ari da. Ez da talkarik egon ohiko mailegu-sistemarekin.

Free Little Library” edo “liburutegi aske txiki” delakoen ekimena Kanada, Ghana, Pakistan, India eta Herbehereetara hedatu da. Ekimenak, irakurzaletasuna sustatzeaz gain, komunitatearekiko lotura sendotu nahi du ere. Liburutegi ñimiño horietan, apalategien diseinua oso garrantzitsua da.

Laugarren kapituluak Liburutegi handiak edo “Big libraries” du izena.

Kapitulu honetan, beren berrikuntzarengatik nabarmendu diren liburutegiak ikus daitezke. Horien artean daude Aberdeengo (Eskozia) Unibertsitateko liburutegia, Luckenwaldeko (Alemania) liburutegia, eraikina tren-geltokira atxikita duena, Hego Koreako etorkizuneko liburutegia, Palatial public library izeneko Birminghameko liburutegia edo Kansas Cityko liburutegiaren dekorazio erraldoia, bertako irakurleek proposatu zituzten 22 liburuen edizioa irudikatzen duena.

Home Libraries edo etxeko liburutegiek beren tokia dute ere, nola ez. Izan ere, etxean ditugunak liburutegi pertsonalenak baitira. Orain dela gutxi irakurri nuen literatura-aipu batek zioen bezalaxe, ezin da etxean libururik ez duten horiengan fidatu.Liburuan ikus daitezkeen etxeek eta liburutegiek irrika bizia sortzen dute.

Seigarren kapituluak Liburutegi ibiltariak edo “Mobile Libraries” delakoak aurkezten ditu. Bitxiak dira txalupa edo ontzietan dauden liburutegien argazkiak. Bizikleta-liburutegiak ezagunagoak dira eta Mexiko Hiriko bibliobusa ikusgarria da.

Zazpigarren eta azken kapituluaren izenburua “Not libraries edo “Liburutegi ez direnak” da. Tabernetako edo pubetako liburutegiak, gehienbat.

Sarreran esan dudan bezala, liburutegi guzti horien xedea da liburua norbanakoak dauden leku guztietara eramatea eta mailegu-arauetako zorroztasunarekin bukatzea. Nire hirian, gai izango al ginateke bazkide-txartelik eskatzen ez duen liburuak itzultzeko sistema bat errespetatzeko? Denborak esango du.

Liburu honek zoratu egin nau. Gomendatzen dizuet.