09

Mai / 2015

Egunero hasi behar duelako oraindik ere

Autorea: Liburu dantza

Erakurleak irakurle-talde digitalak egindako lehen bilera fisikora joan nintzen atzo. Talde honek, irakurketa digitala egiteaz gain, alegia, irakurtzen dituztenak euskarri digitalean irakurtzeaz gain, digitalki komentatzen dituzte liburuari buruz pentsatutakoak, blog batean eta twitter bitartez. Literaktumek eskaini parada aprobetxatuta eta proiektua hurrengo ikasturtera begira aurkezteko egin zuten atzo arratsaldeko saioa eta, bide batez, idazlea eta horren lana aztertu duen literatur kritikari bat gonbidatu zituzten: Ramon Saizarbitoria eta Mari Jose Olaziregi. Egunero hasten delako izan zen aukeratutako obra, honezkero sumatzen ez bazenuen.

Orain 40 urte inguru (1969an) argitaratu zen eleberria. Kritikariek, batik bat, horren modernotasuna azpimarratu zuten, narratzaile berritsuaren ahotsean gorpuztuta. Gaiak ere piztu zuen zeresanik, abortatu zuen andre gazte bati buruzkoa baitzen.

Orain 6-7 urte berrargitaratu zen eleberria eta Saizarbitoriak hitzaurre bat osatu zuen argitalpen horretarako. Olaziregiren esanetan, hitzaurrea mamitsua da oso, aukera ematen duelako, besteak beste, autoreak bere obrari buruz egindako hausnarketaren berri izatea. Saizarbitoriari oso zaila gertatzen zaio bere obrak atzera irakurtzea, argitaratu ostean, eta hizpide dugunaz gain Hamaika pauso eta Martutene baino ez omen ditu berrirakurri, eta azken hori soilik gaztelaniazko itzulpena begiratu behar zuelako.

Olaziregiri bezala, Saizarbitoriari ere iruditzen zaio liburua ondo zahartu dela. Bestalde, gaizki egindakoak errazago barkatzen omen dizkio 23 urteko bere buruari, helduagoari baino. Horrez gain, iruditzen zaio adinarekin galdu duela zerbait, estiloaren dagokionez: Egunero hasten delako idatzi zuenean hainbeste buelta eman gabe idatzi zuen, frexko, eta idazlearen esanetan, orain askoz gehiago erregosten ditu esaldiak.

Gaiaren aldetik ere badu gaurkotasunik. Zoritxarrez, esan beharko dut. Orain 40 urte arazo bat zen moduan jarraitzen du hein handi batean arazo izaten andreok geure gorputzen gaineko erabaki-eskubidea izateak.

Saizarbitoriak aitortu du liburua idatzi zuenean ez zuela abortoaren gaia sakonean ezagutzen, bi bizipen nagusik markatu zuten horri buruzko iruditeria: batetik, garaian irakurtzen zituzten nobela errealistetan hit bat zen, tragikotasunez jantzia beti, abortoak beti egiten ziren toki ilunetan eta oinaze psikologikoa ere erruz zekarten beti. Bestetik, Suitzara egindako lehen bidaietan ikusi zuen abortatzeak han ez zekarrela hainbesteko zamarik. Hortaz, labur, ikusi zuen, oro har, arazo izan beharko ez lukeen zerbait arazo bihurtzen zela, eta eskualde batzuetan arazo zenak beste batzuetan ez zuela eragozpenik sortzen.

Gaiari tragikotasuna kentzeko beharra azpimarratu zuen autoreak. Horregatik, eleberria idazteko orduan garrantzitsua izan zen tonu positiboan amaitzea, baikor hastea izenburutik bertatik, eta Giseleri abortua egiten dion sendagilearen jarrera jo zuen eredutzat.

Hegoaldekook abortatzeko eskubidearen aske eta doakoaren alde borrokan jarraitzen dugun honetan, neuk ere nabarmendu nahi nuke abortuari tragedia kentzearen beharra. Feministok argi daukagu, eskubideen planoan dago eztabaida, oinarrizkoenean, gainera. Andreok bagara nor geure barruan zerbait haziko den ala ez erabakitzeko, gaur eguneko lege espainiarrak ezartzen dizkion muga eta balizko guztiak gabe.

Saizarbitoriak berak aipatu zuen ildo horretan soziologia feministak egindako lanaren munta. Horren isla somatzen dut nik akaso faltan euskal literaturan, zertxobait kezkatzen nau abortoari buruzko euskarazko liburu erreferenteena 1969koa izatea eta, gainera, gizon batek idatzia. Ez dio gehiegi geure burujabetzaren alde. (Egia da, noski, beste alor eta euskarri batzuetan lan itzela egin dela, orain gutxi estreinatutako dokumental hau adibide).

Buru-zokoan errepasatzen hasita Uxue Apaolazaren lehen liburuko ipuin bat baino ez dut ekarri, eta seguru ez dela bakarra, baina genealogia hori eraikitzeke dago artean, geure talde iruditerian behintza. Eta behar-beharrezkoa zaigu. Egunero hasi behar duelako oraindik ere.

Los comentarios están cerrados.