Archivo de la etiqueta: literatura

29

Aza / 2018

Literaturak ez du etenik

Autorea:

Literaktumek, jaialdi bezala, jauzia eman zuen iazko edizioan: maiatzetik azarora aldatu ziren datak, kolaborazio sarea handitu zen eta sail berriak txertatu ziren programazioan. Jauzi hori sendotu egin du Literaktum 18-ak. 3.000 lagunetik gora hurbildu dira antolatutako 30 jardueretara, eta 50 gonbidatu baino gehiagok parte hartu dute hiri osoan barrena hamaika egunetan zehar egindako jardueretan.

Literaturak Donostiako hitzordua finkatua du Literaktumen, ezbairik gabe. Edizioz edizio hazten ari den jaialdia da. Eta hazi egiten da, egon badagoelako idazleen ahotik beren liburuez zein gure garaiko gai esanguratsuez entzuteko irrika duen publiko zabal bat. Eraldaketa garaia bizi dugu, gizarte eta pertsona gisa; erronken garaian bizi gara, eta sorkuntzaren lengoaiak eta diskurtso kritikoak bidean lagun gaitzake mundua hobeto ulertzea ahalbidetuko digun mapa bat osatzerakoan.

Horren adierazgarri dira zenbait solasaldik eragin zuten jakin-mina: Nacho Carretero eta David Truebaren artekoa, Slavenka Drakulić eta Luisa Etxenikerena, Manuel Vilas eta Juan José Millásena, Danele Sarriugarte eta Fernando Broncanorena edo Iban Zaldua eta Ramon Saizarbitoriaren artekoa. Garai honetako eztabaida ezinbestekoek literatura izan dute abiapuntu gonbidatu horiek, EHUko Filosofia Fakultatearekin elkarlanean antolatutako Pentsatu! jardunaldietako mikro-eztabaidetako gonbidatuek bezalaxe.

Baina literaturaren bideak anitzak dira. Batzuek eztabaidara eta hausnarketara bideratzen gaituzte; beste batzuek, aldiz, obra edo egile bat deskubritu edo gehiago ezagutzeko gonbitea luzatzen digute. Laura Restrepok literatura gizakiaren fede-ekintza gisa aldarrikatu zuen; Katixa Agirrek Amek ez dute lana aurkeztu zigun, amatasunaren ertzei heltzen dien istorioa; eta Harkaitz Canok sorkuntzaren mekanismoen eta literaturak historiaz edo lekukotasunez elikatzeko dituen aukerez egin zuen hausnarketa, Fakirraren ahotsa liburuaren harira.

Hitz anplifikatuak, eszenifikatuak protagonismo handia du Literaktumen. Horrela, literatura bestelako lengoaiekin uztartzen duten formatuekiko apustua agerian utzi zuten kalitate handiko hiru jarduerek. Xabier Erkiziak eta Arantxa Iturbek Afoniak lana sortu zuten, Donostia Kulturako Liburutegi Zerbitzuko Idazlezainak egitasmoaren soinu-artxiboa oinarri hartuta. Ahotsaren, egiletzaren edo komunikazio literarioaren kontzeptuetan murgiltzen da irratiaren eta soinu-artearen arteko lan bikain hau.

Viridiana antzerki konpainiaren Amor oscuro (Sonetos) lanak lengoaia eszenikoa, aktorearen biluztasuna eta hitza jarri zituen oholtza gainean, XX. mendeko maitasunezko poesiaren gailurretako bat taularatuz: Federico Garcia Lorcaren Sonetos del amor oscuro. Ikus-entzuleek, aktorearen oholtza berean bermatuta (Javier García Ortega kamaleonikoarekin), ez dituzte erraz ahantziko une horiek, zalantzarik gabe.

Euskal literatura klasikoan barrena ibilbide jostari eta umoretsua ekarri zigun Bernardo Atxagak Martuteneko kartzelan emanaldiarekin. Joxe Kruz Gurrutxaga aktoreak lagunduta, orain urte batzuk Martuteneko kartzelan emandako hitzaldi bat irakurketa dramatizatu zoragarri bilakatu zuen Atxagak. Irribarreak eta testu klasikoak uztartuta, literatura, beste edozeren gainetik, agian jolasa ere badela gogora ekarri zigun, baina gainerakoekin eta munduarekin konektatzen gaituen jolasa; biltzeko eta elkar topatzeko dugun askatasun gunea.

Eta izan da bestelakorik ere: datorkigun literaturaz mintzatu ziren idazle gazteak, erakusketak, afari literarioak, ibilaldiak, haurrentzako jarduerak… Pentsatu nahi dugu, egun batzuetan zehar amaierarik ez duen zerbaiti heldu diogula: literaturari, hain zuzen. Datorren urtera arte.

05

Aza / 2018

Literatur-mina

Autorea:

Literatura eta mundua etengabe ari dira eraldatzen eta Literaktumek bide berriak jorratu nahi ditu eremu aldakor horretan. Literaturak etengabeko elkarrizketan diharduela uste osoa du, gainera: bai bestelako lengoaia eta diziplina artistikoekin, bai eta garaiko eztabaidekin ere.

Literaktum 18 edizioaren gai nagusia gizakion funtsezko ezaugarri bat da, gaur egungo kulturan eta esperientzian oso presente dagoena: mina. Horrela, literaturak esperientzia mingarriei forma emateko duen gaitasuna aztertuko dugu, galeratik gatazka sozialera, bakardadetik indarkeriara. Era berean, esperientzia horiek kontatzerakoan literaturak duen botere katartikoaz eta askatzaileaz ohartuko gara. Literaturak gure labirintoa marrazten du, baina labirintoan barrena gidatzen gaituen haria ere bada.

Belaunaldi berrien literatura ere ardatz izango du aurtengo edizioak, 30 urtetik beherako idazleek egindakoa, hain zuzen ere. Euskarazko literatura berriaren ahots interesgarrienak bilduko dira mahai baten inguruan gai honi tiraka. Ikuspegi hau osatzeko, gazteak irakurtzera noiz eta nola hurbiltzen diren aztertuko du beste mahai-inguru batek.

Literaktumek aurkezten du atalean, aldiz, egungo euskal idazle esanguratsuenetako hiru argitaratu berri dituzten liburuez mintzatuko dira: Harkaitz Canok, Katixa Agirrek eta Iban Zalduak beren lan berriak aurkeztuko dituzte Literaktumeko ikus-entzuleen aurrean.

Jaialdi batek orainaren argazkia egiten du nolabait, baina klasikoek ere badute beren lekua orain horretan. Izan ere, klasiko bat ez al da garaikide iraunkor bat? Literaktum 18-k Anna Karenina hobeto ezagutzeko aukera emango du afari literario baten bidez; Baroja, ibilaldi dramatizatu batean parte hartuz; García Lorca, hark idatzitako Sonetos del amor oscuro olerkiak taularatuz, eta Roberto Bolaño Sonorako basamortuetan barrena egindako bidaia literario eta bisualaren bidez.

Gaur egungo gizartean puri-purian diren eztabaidetan murgiltzeko ateak ere zabalduko dizkigu literaturak: sorkuntzarako askatasunaren aurkako mehatxu berriak, idazketa boterearen kontrako erresistentzia modua edo diskurtso kultural nagusiak sortzeko prozesuak.

Zinemak, musikak, erakusketek eta soinu-sorkuntzak osatuko dute taxututako proposamena, haurrentzako jarduerez betetako Literaktum Txikia programa ahantzi gabe. Erakunde eta kultur eragile anitzez osatutako sarean elkarlanean landutako proposamena da, betiere helburu komun bat ardatz hartuta: hiri osoan barrena hedatzen den literatura festa; edonork bere liburua, egilea edo jarduera topatu ahal izango duen lekua.

Literaktum 2018

14

Aza / 2017

Literatura e Historia

Autorea:

Desde Heródoto, la historia nace en realidad como una disciplina narrativa. Esta condición de relato de los hechos sucedidos se ve claramente, por ejemplo, en la primera acepción del DRAE para el término historia: “Narración y exposición de los acontecimientos pasados y dignos de memoria, sean públicos o privados”.

Literatura e historia comparten su condición narrativa, lo que crea vínculos entre ellas. Ambas construyen relatos y ambas emplean mecanismos literarios. Y también se influyen mutuamente. La historia es una materia esencial para la literatura (basta recordar, por ejemplo, que no pocas de las obras de Shakespeare se inspiran en crónicas). Pero la literatura también interviene en el discurso de la historia. Y no solamente como documento, como fuente (pensemos en La comedia humana de Balzac). La literatura influye en nuestra percepción de lo que hemos sido y de lo que somos. Construye nuestro imaginario e influye en la manera en que nos contamos a nosotros mismos la historia.

La novela es el gran género de nuestro tiempo, el gran artefacto narrativo de la modernidad, y por eso mismo es seguramente en la novela donde las relaciones entre literatura e historia son más complejas y fecundas. En Literaktum 17 hemos querido abordar estas conexiones en el ciclo “Novela e historia”, en el que participarán cuatro importantes novelistas en cuya obra el horizonte de la historia es especialmente relevante.

Almudena Grandes abrirá esta edición de Literaktum hablando de su nueva novela, Los pacientes del doctor García, cuarta entrega de un ambicioso proyecto literario, Episodios de una guerra interminable, en el que Grandes explora las posibilidades literarias de varios momentos de la historia del siglo XX. En su última novela, el relato se sitúa en el franquismo y en los primeros años de la II Guerra Mundial, mostrándonos con su habitual pulso narrativo una historia basada en personajes reales.

Uxue Alberdi acaba de publicar Janisjoplin, una novela que retrata, a través de su protagonista, Nagore Vargas, casi treinta años de la historia de Euskadi, desde 1982 a 2010. El conflicto vasco, las drogas, la liberación sexual de las mujeres, la música… Décadas de cambio acelerado como trasfondo de una Bildunsgroman llena de fuerza en la que la memoria configura el relato de lo sucedido.

El ciclo “Novela e historia” lo cerrarán Ignacio Martínez de Pisón y Bernardo Atxaga. Bajo el título de “Los relatos de la Transición”, y a partir de la última novela de Pisón, Derecho natural, ambos escritores repasarán la importancia de las relaciones entre literatura e historia en su obra, con especial atención al final de los 70 y a la década de los 80, una época que actualmente parece vivir una relectura profunda.

La Comédie Humaine [Honoré de Balzac]