16

Mai / 2016

Bernardo Atxagari elkarrizketa

Autorea:

Estereotipoen aurka egitea da nire asmoa

Larunbatean irakurleek Muskerraren bidea ezagutzeko aukera izan zuten, eta Bernardo Atxaga bera izan zuten bidelagun. Atxagarekin hizketan jardun dugu proiektuaz eta literaturaz.

Aritz Gorrotxategi: Irakurleek Muskerraren bidea zure gidaritzapean ezagutzeko aukera izango dute. Nola sortu zen ekimena? Zure kontua izan zen ala udalaren edo beste norbaiten proposamena?

Bernardo Atxaga: Herriarekin lotutako hainbat proiektu izan ditut, horien artean Ipupomamua izenekoa. Ateratzear zegoela, zapuztu zen proiektua eta zapuztu nintzen ni. Hainbat egilerekin hitz egin nuen proiektua gauzatzeko, eta ez zen nolanahiko proiektua, berezia zen. Baina zapuztu zen, administrazioaren kontuak zirela eta. Hala ere, nik uste beti egon dela Asteasuko Udalaren aldetik eta baita nire aldetik ere zerbait egiteko gogoa. Hizketaldi bat izan genuen orain bospasei urte, baina hura ere ahaztuta geratu zen. Udalak proiektuaz hitz egin zidan berriro, eta nik ideia hura nireganatu eta zehaztu egin nuen, marrazki eta guzti. 2016ko Hiriburutza dela eta, Xabi Payarengana jo nuen proiektuarekin, hura gauzatzeko diru eske, eta hari eta 2016ko egitasmoari esker aurrera atera zen.

AG: Jada izan ditu hainbat bisitari, ezta?

BA: Orain gutxi lagun amerikano batzuk izan dira. 13an, Literaktumeko parte hartzaileak datoz. 28an, berriz, Stanford unibertsitateko ikasleak…

AG: Proiektu hau, behintzat, gauzatu da…

BA: Nire bizitzan ez dakit zenbat proiektu izango nituen buruan, eta asko ez dira aurrera atera. Beste mundu batean bizi banintz bezalakoa izan da. Eta oraingo honetan atera egin da. Niretzat poz handia da zerbait gauzatu dela ikustea.

AG: Obabakoaken Axular izan zuen gidari hango osaba indianoak. Dante eta Virgilioren aurrekaria ere hor dago. Orain, zuk egingo duzu lan hori larunbateko bisitariekin…

BA: Edozein bidetan dago unibertsoaren zirkulu bat, mandala esaten zaien sinbolo horien antzeko bat. Bide horretan doan edozeinek unibertso bat topatuko dut. Demagun botaniko bat doala gidari. Bide inguruan dauden belarrei eta horien gorabeherei buruz hasiko balitz hizketan, loreei buruz eta abar… Hori ere unibertso bat da, eta haren gai guztiak ibilbidean daude. Baina, era berean, paradoxaz, unibertsoa bezain zabala izan daitekeen mundu horrek estereotipoaren itxitura edukitzen du normalean bere barruan. Ez naiz ohiko estereotipo klasistez bakarrik ari —nekazariak, animaliak, kultura gabekoak…—, baita Euskal Herriko ideologien, bertan sortutakoen begirada urritzaile eta estereotipatuaz ere. Hortaz, horkoa naizenez gero eta inguru hori ondo ezagutzen dudanez gero, nire asmoa da estereotipo horren aurka egitea, nahiz eta harrigarria den zenbaterainoko indarra duen. Gero badira bertakoan estereotipoa baizik ikusten ez dutenak. Esaterako, lehengoan batek esaten zidan pilotak bazuela bere koska, baina harrijasotzaileak eta horiek bakarrik indar kontua zirela. Eta nik esan nion: hori da esatea boxeoa dela bi pertsona joka.

AG: Eta zu errebelatu egiten zara horren aurrean…

BA: Bai, eta, gainera, jendea harrituta utziko dut. Liburuan esaten ez ditudan gauza batzuk esango ditut larunbateko ibilaldian. Ez kontu horiek isiltzea erabaki dudalako, gauza batzuk idazteko eta besteak esateko direlako baizik. Jendeak buruan dituen estereotipoak apurtzera noa. Aldi berean, lortuko banu gaiari unibertsaltasun bat ematea. Adibidez, esaten duzu “ehiztaria”, eta ehiztaria da, nik zer dakit, Bulanoko Joxe. Bai, baina hasten zara atzeraka, eta hariak, gutxienez, Greziako mitologiaraino garamatza. Hor mugitu nahi dut nik, sistole eta diastole horretan.

AG: Zure literaturaren atzean hori dago. Obabakoaken atzean landa mundutik unibertsaltasunerako jauzia dago, eta jauzi hori egitea posible dela frogatzea.

BA: Nire asmoa, baita ideologikoa ere, hori izan zen. Camilo Lizardi erretorearen ipuinean basurde zuri bat agertzen da…

AG: Beti pentsatu izan dut Ulisesi txikitan erasotzen dion basurdearekin lotura duela. Eraso horren ondorioz orbain bat geratzen zaio, eta Troiatik Ithakara itzultzen denean, mozorrotuta, etxezainak orbain horri esker ezagutzen du.

BA: Bai, eta hor oso lotura polita sortzen da mitologia klasikoarekin, eta batzuetan konturatu gabe gertatzen da. Liburu klasiko bat irakurtzen hasten zara, eta bat-batean, hara, “hemen dago eta!”.

AG: Basurdea zuria denez, jende askok Moby Dickekin ere lotzen du…

BA: Nik mundu klasikoa nuen gogoan, baina hainbat lotura egin daitezke. Ulisesen historiarena Marko Polorekin ere betetzen da. Ematen du gure kulturan, eta nik gero eta gehiago sinisten dut horretan, kaosari forma emateko badaudela errepikatzen diren egitura batzuk. Eta, esaterako, mozorrotuta agertzen den irudiarena asko errepikatzen da, baita inauterietan ere.

AG: Bitxia da, izan ere, joan-etorriko tradizio bat da. Mundu klasikotik Mila gau eta bat gehiagoren mundura igaro zen, eta handik berriro itzuli zen gurera Boccaccioren Dekameroiarekin edo Cervantesen Kixotearekin.

BA: Hor badago batasun bat, ilargiaren ibileraren moduko bat. Greziatik Bizantziora joan zen, gero Andaluziara… Aristotelismoa ere hor dago.

AG: Averroesek eta Avizenak hortik edan zuten…

BA: Bai, eta bidaia ez da izan Greziatik Italiara eta gero Europara, baizik eta Konstantinoplara, Egiptora, eta Al-Andalusera. Niretzat zoragarria da gertaeretan forma edo aritmetika bat topatzea, behin eta berriz errepikatzen diren arketipoak. Erreten batzuk eginda baleude bezalakoa da, eta horietatik kultura bakoitza berritu egiten da.

AG: Liburua eta liburu-dendak izan dira aurtengo Literaktumeko hizpide nagusienetako bat. Gaur egun hainbat jaialdi edo ekitaldi egiten dira liburuarekin lotuta, eta, zenbaitetan, badirudi ikuskizunak gaina hartzen diola liburuari. Ez ote dago liburua bera bigarren mailan geratzeko arriskua?

BA: Hara, ni zuzeneko emanaldietara joaten hasi nintzenean, hasieran iruditu zitzaidan hori urrezko arrautza zela, eta pentsatu nuen; hau da soluzioa. Gero, apurka konturatu naiz jendaurrean ibiltze horrek premia batzuk dauzkala, eta estradu batera igotzen bazara antzerkiaren munduan zaudela. Horrek beste zerbait bihurtzen du komunikazioa, ez da erabat literarioa. Hori oso garbi ikusi nuen Alemaniako poesia emanaldi batera joan nintzenean. Leku askotako jendea zegoen, eta, bat-batean, hara non azaltzen den poeta bat bere familia osoarekin: batak soinua jotzen zuen, besteak jauziak egiten zituen, eta horrela. Punky bat ere azaldu zen, histrionismo izugarriarekin. Eta, horien ondoren, Juan Gelman poeta argentinarra azaldu zen. Eta nik pentsatu nuen: Gelman aurreko horiek baino askoz ere hobea da. Hasi zen bere argentinar kutsuko gaztelerarekin errezitatzen, leun-leun… Aurrekoak, berriz, saltoka eta makakorroka. Kontua da inor ez zela Gelmanen poemez ohartu ere egin. Orduan pentsatu nuen: hemen ere kontuz ibili behar da. Gehienetan ez gara oreka batera iristen, kable baten gainean gabiltzala ematen du, eta ez dakit horrela ezer konpontzen den. Gero eta arinkeria handiagoa ikusten dut horretan. Soluzioa gehiago dira hitzaldiak eta horrelakoak. Azkenean, deskubrituko dugu berriro Mediterraneoa, eta esango dugu irakurtzea dela etxera joatea, argia piztea eta liburuarekin bakarrik egotea. Beste guztia oso bigarren mailako kontua da. Platonek esaten zuen osasuna dela gimnasia, eta ez afeiteak.

AG: Teknologia berriek asko aldatu dute bai bizitza bai literatura ulertzeko modua. Guztiarekin, jendeak idazten segitzen du, liburuak argitaratu nahian. Zer aholku emango zenioke idazle hasi berri bati?

BA: Ideia bat eduki behar da buruan, eta oso egoskorra izan ideia horrekin. Literatura eta idazketa ahalegin etengabeko baten moduan. Eta erraza ematen du, baina egoskorrak gutxi gara.

AG: Azken aldian poesia aldarrikatzen entzun zaitut. Zer du zuretzat berezia poesiak?

BA: Kimikoki esango dizut: literatura esaten zaion soluzio horretan badago elementu bat guztia markatzen duena, eta hori poesia da. Niretzat, gaur egun, galdetuko balidate zer interesatzen zaidan gehien, erantzungo nuke: poesia esaten zaion hori. Eta poesia egon daiteke poemetan, elkarrizketetan, nobela batean edo leku askotan. Gauza bat misterioa eta bestea erlijioa, eta badakigu lotura bat egon dela historikoki bien artean, baina oso ezberdinak dira. Eta poesia ere atzean dagoen zerbait da. Irudi hori datorkit burura… Jainkoak Adan eta Eba hatsa botatzen sortu zituen, eta niretzat hats hori, hats original hori, poesia izango litzateke.

AG: Bukatzeko: zer liburu irakurri zenituen gaztetan oraindik ere lilura eragiten dizutenak?

BA: Bat zalantzarik gabekoa, hamasei urterekin irakurri nuen poema bat, hunkitu ninduena eta gaur ere hunkitzen nauena, Garai txarrak dira lirikarentzat izenburukoa, Bertolt Brechtena. Eragin handiena da nire bizitzan, eta harrigarria da nire poesiaz hitz egiten dutenean ez dutela inoiz ere aipatzen, eta ebidentea da. Poesia ez da soilik goi mailako erregistro hori, eta Brechten Poemas y canciones liburu hura niretzat erabakigarria izan zen. Beste egile bat Edward Lear da, Grimmelshausen-en Simplicissimus ere, pixka bat estrabagantea dela. Dadaismoaren estrabagantziak ere, Ouliporenak. Eta, batez ere, Lewis Carroll. Niretzat Carroll errebelazio bat izan zen. Goetheren Hautapen-ahaidetasunak ere aipatuko nuke, Lichtenberg-en aforismoak, Borges… Guretzat Borges irakasle bat izan zen, eta haren poesia izugarri gustatzen zitzaidan. Gero, agian, urrundu egin naiz haren prosatik, haren jarrera ingeniosotik. Baina eragin handia izan zuen nigan.

Bernardo Atxaga © BASSO CANNARSA

Bernardo Atxaga © BASSO CANNARSA

03

Mai / 2016

Juan José Millás-i elkarrizketa

Autorea:

“Observar a los otros es uno de los modos de observarnos a nosotros mismos”

Juan José Millasek zita bikoitza izan du aurtengo Literaktumen. Maiatzaren 3an arratsaldeko 17:00etan Hontza liburudendan izango da irakurleekin kafea hartzen. 19:30an, berriz, irakurleen galderei erantzungo die Okendo Kultur Etxean. Duela gutxi argitara eman du bere azken nobela, Desde la sombra (Seix Barral) izenburukoa. Harekin liburuaz hitz egiteko aukera izan dugu.

Aritz Gorrotxategi: En Desde la sombra partes de un planteamiento cercano al absurdo, incluso casi kafkiano, pero poco a poco ese absurdo se va perfilando como algo muy real. A veces, sólo podemos llegar a alcanzar la profundidad a través del absurdo…

Juan José Millás: El absurdo funciona porque la vida es absurda. Lo que el escritor debe hacer es proporcionarle una lógica interior.

AI: Damián se rodea de un interlocutor e incluso de un público imaginario para hacer sus confesiones. Con presentador y aplausos inclusive. ¿Esa necesidad brutal de afecto y reconocimiento nos puede hacer perder el contacto con la realidad hasta el punto de despersonalizarnos y hacernos formar parte del espectáculo?

JJM: Desde luego, es lo que les pasa a los delirantes, que confunden la realidad con sus quimeras.

AI: Damián medita que se ha desenvuelto en el capitalismo como los peces en el agua, “igual que el pulpo no necesita comprender el océano para vivir en él”. Incluso reconoce que él mismo se mimetiza con el paisaje. ¿Pecamos en demasía de mimetizarnos con aquello que nos rodea? ¿Deberíamos ser más críticos con la realidad, cuestionarla más?

JJM: No hay duda de que deberíamos ser más críticos. Pero ello no excluye el placer de confundirse con el paisaje.

AI: Creo que tu fascinación por los armarios viene de lejos… Incluso aparecen algunos armarios en relatos tuyos. Al fin y al cabo, un armario puede tener multitud de significados…

JJM: El armario es uno de los trastos con más carga simbólica de los inventados por el ser humano. Se parece al útero materno, al ataúd y, sobre todo, al subconsciente.

AI: Observar a los otros nos puede ayudar a entenderlos y a entendernos. Es algo que Damián va comprendiendo durante su periplo dentro del armario…

JJM: Observar a los otros es uno de los modos de observarnos a nosotros mismos, del mismo modo que observarse a sí mismo constituye una manera de contemplar a los otros. Otra cosa es entendernos.

AI: ¿Se puede observar a los otros con profundidad y sin caer en el cotilleo puro?

JJM: Bueno, la observación de la que yo hablo no tiene nada que ver con el cotilleo, que es un asunto muy devaluado. Ahora bien, es cierto que cuando uno “cotillea” algo acerca de los otros está diciendo mucho de sí mismo.

AI: Damián necesita de un período de soledad y aislamiento para penetrar en las cosas. Necesita volverse invisible Puede que sea algo que necesitemos como sociedad, echar el freno y reflexionar sobre lo que acontece…

JJM: Quizá convertirse en nadie para ser alguien.

AI: La novela mezcla sabiamente humor y desazón. ¿Conforman esos dos ingredientes tu visión acerca de la vida?

JJM: La otra cara del terror es la risa.

AI: El telón de fondo de la crisis es palpable en la novela…

Pues sí. Pero entendiendo la crisis como una parte esencial del sistema. Es decir, como una agresión.

AI: ¿A veces no te dan ganas de meterte en un armario y desaparecer por una temporada? Sobre todo viendo la situación casi surrealista en la que vivimos…

JJM: Claro.

AI: Los escritores se comportan en ocasiones como el propio Damián: espían vidas ocultas, conversaciones perdidas, las recrean… A veces lo hacen a escondidas… ¿Podría decirse que tienen algo del propio Damián?

JJM: Los escritores observan la vida desde el ojo de la cerradura, o sea, desde fuera. Si se confundieran con lo observado, no serían capaces de escribir con la distancia con que es preciso hacerlo.

AI: Damián evita leer literatura rusa del siglo XIX y prefiere, en cambio, manuales de usuario, folletos de instrucciones… Además de ello le gusta la telebasura, navega por internet… Esa despreocupación por la cultura y por los clásicos contrasta con la devoción que siente por los productos de consumo rápido. ¿Es un mal que se puede atajar o no nos queda sino arrojar la toalla?

JJM: Damián representa un modo de cultura que emite durante las 24 horas del día la televisión. Damián es un producto genuino de esa cultura.

AI: ¿Qué papel puede jugar un escritor en una sociedad en la que parece que los libros van quedando arrinconados?

JJM: Continuar escribiendo libros, aunque los arrinconen.

AI: ¿Qué queda en el Millás actual del autor de Papel mojado? ¿En qué ha cambiado? ¿Qué crees que has ganado como escritor durante el tiempo y qué echas en falta?

Juan José Millás

12

Mai / 2015

Jose Luis Padróni elkarrizketa

Autorea:

Locus Amoenus izeneko poesia-errezitaldia eskainiko dute gaur eta bihar, Koldo Mitxelena Kulturunean, iluntzeko 19:30etan. Bost lagun ariko dira irakurketan: Jose Luis Padrón, Jon Obeso, Teresa Calo, Ekain Perez, Elena Martínez de Murgia. Gaurkoan euskarazko poemak irakurriko dituzte eta biharkoan, ordea, gaztelaniazkoak. Jose Luis Padrónekin hitz egin dugu, errezitaldiari buruz zertxobait gehiago jakiteko.

Nondik sortu zen errezitaldi hau egiteko ideia? 

‘Paisaiaren murmurioa / Cuando el paisaje habla’ erakusketak iraun bitartean, eta giro eder horretan, poesia emanaldia egitea pentsatu eta eskaini genuen Jon Obeso idazleak eta biok. KMk antolatzeko aukera eman zigun, ez errezitaldi bat, bi baizik, lehenengoa euskaraz, bigarrena gazteleraz. LITERAKTUM jaialdiaren barruan sartzearena, ondoren etorri zen.

Eta izenburua? 

Locus amoenus erantzun bat da,zibilizazioaren izenean gizakiaren eta naturaren arteko gerra aldarrikatzen duen argudioaren aurka. Locus amoenus babestutako eremua da, horma eta harresietako mugetatik urruti dagoen babeslekua, basoaren soilgune baten erdia. Azken finean, lorategia edo lurreko paradisua. Lorategia esatean, Hirian itzalean, ezkutuan dagoen aldeaz ari gara; alde horrek beste erdigune bat hartzen du, beste hirigune bat, egiteko beste modu bat Hiriaren begietatik gordea, instintua eta pasioa, bortitzak izan edo ez, landu ahal izateko intimotasunean; norbere burua ere ezagutzea da, edo zeruko handi sakona edota sustraien eta haizearen historia; zilbor baten modukoa da beste natura eredu bat zaintzen giza neurrira.

Hiru gaitan banatu duzue errezitaldia. Zeintzuk, eta zergatik aukeratu dituzue horiek?

Hiru dira, bai, prosa poetikoan eta laburpen gisa datorren sarrera labur baten ondoren hasten diren atalak. Errealitea esatean, Naturan sublimetasunak, haditasun orok gizakiagan sortzen duen ikaraz ari gara. Lorategia edertasunetik datorkigun plazera da, natura urtaroetan barna. Eta Gizakia, berriz, barne sen hutsez pizten zaigun kezka: egongo ote da nire sukarraren hainako beste halako Inor? Zer dakarkio poesiari margoarekin eta musikarekin lotzeak? Esperientzia poetikoa lotu eta elkar osatzea… zentzumen horiek guztiak asetzeko erabiliko ditugu emanaldia eta aretoa.

Saio bat euskaraz izango da eta bestea gaztelaniaz. Bien arteko aldeak? Gai igualen bueltan aukeratu dituzue bateko eta besteko poemak?

Errezitaldiek, batak zein besteak, gizakiak Natura azaltzeko erabili ohi dituen estrategia ezberdinak zeharkatuko dituzte, goitik beherako bidetik; paisaiak gizakian uzten duen aztarna. Horrela, sarreran, Naturak harridura eta dardara eragiten dizkigu, barren-barrenean bertigo modura biziki sentituko dugulako; ondoren Naturaren ñabardura guztien kontenplaziotik sortuak datozen plazera eta pozbidea; eta azkenik, bere buruaren aurrez aurre aurkitzen den gizakiaren bakardade gorria.Poema lanabesa da, erantzuna, horri guztiari zentzua emateko ahalegina, azaltzeko modua edozein delarik ere, gaztelaniaz, euskaraz…

Euskarazko poemetako asko poeta gazteek idatziak dira. Osasuntsu dago euskarazko poesia?

Poesia beti egon da neska-mutil gazteez gainezka, adin horretan hasten baikara garrasi egiten edota aieneka edota gogotik negar egiten, kontzientzia osoa hartuz, beti konformaezin, errebelde… poesia baita keinu edo kolpe edo ukabil bakarrean kabitzen den genero bakarra.Poesiaren osasunari dagokionez… gastronomiarena baino askoz makalagoa, esango genuke. Desoreka handia jasaten duen arloa dela iruditzen zait, batetik oinarri sendoa duelako, bai, poeta eta poema eta trataera onak, hala erakusten dute olerki bildumak urtero publikatzen direla edota urtero antolatzen dela errezitaldi eta jardunaldi ugari poesia ardatz dutenak, baina bestetik, gutxi saltzen da, ez du jende askorik irakurtzen, askotan bi katu ere ez gaude horrelako emanaldiak ikusten, eta ez da, salbuespenak salbuespen, indarrean jartzen eskoletan edota komunikabideetan, alderantziz, baldarki tratatua izan ohi da.Txikia eta ahula da poesiak errealitate kulturalean duen eragina, oso bistakoa da. Ez dakit baztertua den hitza, baina ez du jarraipenik, indarrik. Gaia laburtzea ez da erraza, baina gaur egun, benetan, nire iritzirako, XXI. mendean poesiak lekua galdu du gizartean. Aurkari gogorregia da gaur kultura eta bereziki poesia pasatzen ari den insensibilidadezko arauen aroa.

07

Mai / 2015

Elkarrizketa: Antonio Casado da Rocha

Autorea:

Antonio Casado da Rocha: “Poesiari begiratzen diogunean ez zaigu harria interesatzen, Arestiri bezala, ezpada harri bihurtzeko bidean dagoen hori”

“Laba/lurra, poema berriak eta hautatuak” izenburuko errezitaldia eskainiko dute gaur hilak 7, Antonio Casado da Rocha eta Oier Guillan autoreek. Udal Liburutegiko ekitaldia aretoan izango da, San Jeronimo kalean, arratsaldeko 19:30etan. Emanaldi berezi bat egiteko asmoa agertu dute, soila baina ezohikoa. Irakurraldiaren oinarrian Casado da Rocharen bigarren poesia liburua dago, Islandiera ikasten (Utriusque Vasconiae, 2014). Idazlearekin solasean aritu gara, emanaldiari eta bere poeta-ibilbideari buruz zerbait gehiago jakiteko.

[youtube]https://www.youtube.com/watch?v=QgEvEHg0vMA[/youtube]

Poesia beste modu batzuetan gizarteratu behar dela azpimarratu zenuen zeure Argiako blogean. Ikuspegi horretatik ulertu behar dugu Laba/lurra proposamena?  

Literaktumen beraren helburuetako bat bada arteen arteko lotura sustatzea, elkarrizketa sortzea poesiaren eta beste arte-adierazpide batzuen artean. Hortaz, uste dut komeni zela horrelako zerbait egitea. Oierrek berak bere aldetik egin izan du, Metrokoadroka kolektiboaren lanak oso hibridoak izan dira beti, adibidez, Idoia Beratarbide ibili izan da oholtza gainean marrazten. Horrelako gauzak dibertitzen gaituzte, eta uste dut Oier eta biok bat gatozela horretan, poesia-emanaldi ezohikoak egitea interesatzen zaigu.

Bestalde, poesiak badu ospe txarra gurean, jarduera elitista dela, kriptikoa, bertsolaritzarekiko kontrastean, nahiz eta azkenaldian bertsotan ere egin diren gauza nahiko hibridoak.

Gure errezitaldia, azken batean, beste ekarpen bat gehiago da ildo horretan.

Eta zertan datza ekarpen hori?

Oier eta biok saiatuko gara irakurraldia ahalik eta dinamikoena egiten, baina berrikuntza, hain justu ere, bideoa txertatzea da. Oierrek eta biok hitz egiten dugun bitartean bideo bat proiektatuko dugu eta horrek garrantzia handia izango du. Gorka Belaskoren marrazkiak agertuko dira bertan.

Esan bezala, poesia-emanaldi ezohikoak egiteko ahaleginean, musika baliatzea izan da bide tradizionalena. Guri otu zitzaigun, ordea, marrazkiarekin lotzea. Lehenengo liburuan Pernan Goñirekin lana egin nuen azala egiteko. Mundu hori asko gustatzen zait, oso freskoa iruditzen zait, eta gaur egun gero eta ohikoagoa da bilkura akademikoetara marrazkilari bat joatea, bilkura hori iruditan biltzeko. Ez da gauza berria.

Gorka Belasko ezagutzen dugu, bera sketch crawlaren munduan dabil, eta banekienez nire liburua irakurrita zeukala, irakurketa grafiko bat egin zezan eskatu nion. Liburuan bertan badaude hainbat marrazki eta horiekin bideoa osatu dugu. Gorka bera errezitaldian egongo da, norbaitek egin nahi izanez gero, ekarpenak jasotzeko, baina ez da oholtza gainean egongo, baizik eta ikus-entzuleen artean.

Nondik dator Laba/lurra izenburua?

Ez da liburu bateko emanaldia. Poema zaharrak irakurriko ditugu, bai neurek, bai Oierrenak, eta baita beste poeta batzuenak ere. Egia da, hala ere, errezitaldiaren bizkarrezurra Islandiera ikasten liburuak emango duela eta bilduma horren atal bat, agian atal garrantzitsuena, Laba/lurra deitzen da. Bi errezitatzaile izanik, eta ez dakit nor den laba eta nor lurra, interesgarria da bien arteko harremana aztertzea. Gainera, badago momentu bat non laba lur bihurtzen den eta guri hori interesatzen zaigu, tartean dagoena, prozesua.

Interesatzen zaizkigun hainbat gauza prozesuak dira, Jule Goikoetxeak ere badauka, adibidez, horri buruzko poema bat, eta politikagintzan eta herri mugimenduetan presente dago bidearen garrantzia. Beraz, guk gizarteari, edo etikari, edo poesiari begiratzen diogunean interesatzen zaiguna ez da harria, Arestiri bezala, baizik eta oraindik harri ez dena, harri bihurtzen ari den hori.

Prozesuaren eta laba/lurraren ideia hori ardatz hartuta egituratu duzue emanaldi osoa?

Ez, anitza izango da. Egia da Islandiak, toki gisa, eta iparraldeak ere toki handia hartuko dutela, baina denetarik egongo da, liburu osoaren ideia emate aldera. Paisaia-poemak egongo dira, Islandian kokatuta. Besteak beste, egunotan hainbeste entzun dugun lege islandiar horri buruzko poema bat irakurriko dugu, istorioa kontatzen duena.

Laba/lurra izenburuak landuko ditugun gai batzuen berri ematen du, baina emanaldia ez da soilik Islandiari eta geologiari buruz izango. Emanaldi anitza sortzen saiatu gara.

Beste poeta batzuek lanak ere irakurriko duzuela esan duzu. Zeintzuk?

Islandiera ikasten izenburua beste poeta baten lanetik dator, Bill Holm, hark bai ikasi baitzuen islandiera. Poema hori bera euskaratu dugu, beren-beregi, eta irakurriko dugu. Horrez gain, poeta islandiar garaikide baten poema bat ere euskaratu dugu. Ez dugu zuzenean islandieratik ekarri, ezpada ingelesa zubi-hizkuntza gisa baliatuta. Emanaldian bietara irakurriko dugu, islandieraz eta euskaraz. Erronka moduan hartu dut islandieraz irakurtzearen, lagun batekin praktikatzen aritu naiz. Ikus-entzuleak harritzea nahi dugu, islandiera oso arrotza zaigu-eta.

Hizkuntza-ikasketaren prozesua oso presente dago zure poemetan.

Bai, poesia idaztea laborategi moduko bat izan baita niretzat, euskara hobeto ikasteko. Bigarren liburuan, islandiera metafora gisa erabili dut.

Poeta modura asko gustatzen zait euskaraz idaztea eta euskara bera hizkuntza bezala, justu berandu xamar ikasi dudalako. Hori dela-eta, hizkuntza kanpotik ikusteko aukera daukat, objektu estetiko gisa. Gainera, aurrez aurrekoan traketsago aritzen naiz eta askotan poemak idazten ditut aurrez aurre esaterik ez daukadana esan ahal izateko.

Ahalduntzeaz asko hitz egiten da azkenaldian eta nire kasuan poesia idaztea euskara-hiztun gisa ahalduntzeko bide bat izan da. Sarritan, euskaldunberriok edo euskara ikasten ari garenok, konpleju asko ditugu, ez gara hitz egiten ausartzen… Edo askotan esaten digute: zure ama-hizkuntzan ez bada ezingo duzu benetan adierazi sentitzen duzuna. Hain zuzen ere, horri buruzko poema bat idatzi nuen, eta nire apustua juxtu kontrakoa izan da: ba bai, beste hizkuntza hori ikasiko dut eta neureganatuko dut. Poesiaren bitartez, horrekin jolastu dut, eta lagundu dit hizkuntzaren ikasketa modu ludiko batean ikusten eta ez betebehar bat bezala.

Amaitzeko, eta errezitaldira itzulita, Oierren eta bien arteko elkarrizketa izango da zuena?

Hibridoa izango da, aldi berean irakurraldi antolatu bat baina solasaldirako tartea ere egongo da. Nire ustez, emanaldiak aukera paregabea dira liburuak berreskuratzeko eta ezagutzera emateko. Hortaz, gurea ez da izango soilik poemak bata bestearen atzetik irakurtzea. Oier eta bion artean elkarrizketa txikiak izango ditugu, giroa informalagoa izan dadin, askotan poesia-irakurraldiak tonu solemnean egiten direlako.