Post honen idazlea: Amaia Garcia
Itzultzailea: Sofía Noguera
Salamandra, 2021
300 or.
ISBN 978-84-18968-09-9
Datorren asteartean, urtarrilaren 31n, Liburutegi Nagusiko gaztelaniazko solasaldian, Paraíso izango dugu hizpide. Abdulrazak Gurnah idazle eta akademiko tanzaniar-britainiarraren eleberria da. Egile horrek Literaturako Nobel Saria jaso berri du (2021), “kulturen eta kontinenteen arteko amildegian, kolonialismoaren ondorioetan eta errefuxiatuen patuan sakontzeko duen modu setati eta errukitsuagatik”.
Gurnah 1948ko abenduaren 20an jaio zen Zanzibarko Sultanerrian (egungo Tanzania), yemendar jatorriko familia batean. 18 urte zituela uhartetik joan zen Zanzibarko Iraultzaren ondorioz, elite arabiarraren agintetik kentzea eta jazarpena ekarri zuena. Anaia bezala, 1968an iritsi zen Erresuma Batura eta babesa eskatu zuen. Christ Church Collegen (Canterbury) burutu zituen ikasketak, eta urte batzuetan bigarren hezkuntzako irakaslea izan zen Ingalaterran, baita unibertsitateko irakaslea ere Nigerian. Kenteko Unibertsitatean doktoratu zen “Afrikako Mendebaldeko Fikzioaren Kritikaren Irizpideei” buruzko tesi batekin, eta Ingelesen eta Literatura Postkolonialean katedraduna izendatu zuten erakunde horretan bertan. Han lan egin zuen 2017an erretiroa hartu zuen arte. Gaur egun Canterburyn bizi da, Erresuma Batuan, eta, nazionalitate britainiarra izan arren, lotura estua du jaioterriarekin.
Gurnahk titulu akademikoak idatzi ditu eta fikziozko hainbat lan: kontakizun labur ugari eta hamar bat eleberri. Ama hizkuntza swahilia duen arren, ingelesa erabiltzen du literatura-hizkuntza gisa, baina testu gehienetan swahili, arabiar edo alemanezko hitzak, esaldiak edo esamoldeak erabiltzen ditu (eta ez zaio gustatzen letra etzanez agertzea, ezta oin-oharrak edo glosarioak gehitzea ere). Gurnah 20 urte zituela hasi zen fikzioa idazten, eta bere hitzetan nostalgiak bultzatuta egin zuen. Bere istorioek kolonialismoaren, gerraren eta desplazamenduaren trauma iraunkorrari buruz hitz egiten dute. Ingalaterran kritika onak jaso bazituen ere, ez zuen arrakasta komertzialik izan, eta Nobel Sariaren ondorioz hasi dira bere lana itzultzen eta beste herrialde batzuetan argitaratzen. Espainian, Salamandra argitaletxea ari da lan hori egiten. 1994ko Paraiso izan da berrargitaratutako tituluetako bat.
- Paraísoko protagonista Yusuf da, bere “osaba” Aziz merkatariak bahitu gisa hartutako haurra. Haurtzaroko oroitzapenak desagertuz doaz, sinbolismoz beteriko ametsek indarra hartzen duten bitartean. Zer bilakaera du Yusuf pertsonaiak, batez ere bere egoera ulertzeko moduari dagokionez?
- Azizen dendan lanean, Yusuf beste esklabo gazte batekin bizi da, Khalilekin. Hasieran harreman zaila izan arren, nolabaiteko adiskidetasuna edo anaitasuna sortzen da haien artean. Aldi berean, Khalilek Yusufek izan nahi ez duena irudikatzen du. Zer desberdintasun ikusten dituzu bi nerabeen artean?
- Eleberriaren zati handi bat bidaia baten narrazioan zentratzen da: Azizek barnealdera zuzendutako karabana komertzial bat. Yusufek espedizio horretan parte hartzen du, eta bidaia iniziatikoa da berarentzat. Zerk eman dizu atentzioa bidaiaren deskribapenean, paisaietan, aurkitzen dituzten herrietan?
- Eleberriaren amaiera aldera, Yusuf dendara itzuli ondoren, narrazioaren erritmoan eta ia istorioaren fokuan aldaketa nabari da. Ekintza bizkorrago bihurtzen da eta fokua Yusufen eta Azizen emakumeen arteko maitasun triangeluan dagoela dirudi. Zer uste duzu kontraste horri buruz, gustatu zaizu azken zatia?
- Azken eszenan, Yusufek ezusteko erabakia hartzen du. Autoreak azaldu du Afrikako Lehen Mundu Gerrari buruzko liburua idazteko asmoa zuela, baina bere buruari galdetzen hasi zitzaion nola egon zitezkeen soldadu natibo boluntarioak armada kolonialetan. Nola erantzuten dio eleberriak premisa horri?
- Izenburuak aipatzen duen paradisua behin baino gehiagotan aipatzen da testuan, eta Azizen etxeko lorategiarekin identifika dezakegu, esklaboen seme zahar batek (Mzee Hamdani) zaintzen duena, eta protagonista liluratzen duena. Atera al duzu esanahirik Yusuf eta lorezain zaharraren arteko elkarrizketetatik?
Paraíso liburuari buruz hitz egiteko hitzordua, beti bezala, hileko azken asteartean izango da, urtarrilaren 31n, 19:00etan, Liburutegi Nagusiko jarduera aretoan, San Jeronimo kalean. Datorren hilean El último hombre blanco izango dugu hizpide eta Nuria Labari bere egileak bisitatuko gaitu. Programa osoa ezagutu nahi baduzu edo hurrengo saiorako dosierra eskatu nahi baduzu, liburutegiko mostradorean edo alderdiederliburutegia@donostia.eus helbide elektronikoan egin dezakezu, non online solasaldia jarraitzeko esteka ere eska dezakezun.