17

Api / 2018

Literatura erremedioak : Ella Berthoud eta Susan Elderkinen botikak

Autorea:

Martxoko nire posta edo nire bidalketa biblioterapia kontzeptuaz ziharduen eta, orain, apirilean, literatura erremedioen vademecum bat proposatzen dizuet liburuak terapia direla sinesten duzuenoi: zuen gaitzak sendatzeko eleberriak.

Botika horiek Ella Berthoud eta Susan Elderkin egileek proposatu dituzte; biek ikasi zuten literatura Cambridge Unibertsitatean. Ella Berthoudek Arte Ederrak ere ikasi zuen, eta Susan Elderkin, gainera, idazlea da, baina haren eleberriak ez dira gaztelaniara itzuli.

2008tik, literatura errezeten zerbitzu bat ezarri zuten The Schooloflife Londreseko erakundean. Ordutik, liburuak errezetatzen dizkiete pazienteei. Liburu guztiak irakurtzen dituzte eta, diotenez, bizitza laburregia da liburu txarrak irakurtzeko.

Literatura erremedioen eskuliburua: geure burua nola sendatu liburuen bidez liburuan ondoezak adierazten dira, hiztegi baten moduan taxututa, A-tik Z-ra. Ondoezen sarrera indize bat dago, eta aipatutako idazlan guztien aurkibide bat.

Ezinezkoa zait literatura vademecum hori laburbiltzea, baina banuen jakin-mina ezagutzeko egile horiek liburuen hautaketa nola azaltzen duten.

Lehenik eta behin, aldartea pozteko eta depresiorako aholkatzen dituzten liburuak bilatu nituen.

Egileek depresio maila desberdinak daudela azaltzen dute. Denok ditugu neke uneak, porrot, tristezia, existentziaren absurdu irudipena, baina hori ez da depresioa, pertsona batzuek zamatzen duten hodei beltza. Gaitz larria da, tratatzeko zaila.

Gogo faltarako aholkatzen dizkiguten eleberriak irakurgai positiboak dira, freskoak, gauzen ikuskera aldatzeko lagungarri. Hamar eleberri proposatu dituzte aldartea pozteko :

“La Tía Mame, Patrick Dennisena; Tomate berde frijituak, Fannie Flagena; La hija de Robert Poste, de Stella Gibbons ; Todas las cosas brillantes y hermosas, James Herriottena; Fiebre en las gradas, Nick Hornbyrena; ¡Socorro soy padre!, Tony Parsonsena; Absurdistan, Gary Shteyngartena; El mayor Pettigrew se enamora, Helen Simonsonena; El castillo soñado, Dodie Smithena; El gran día de la señorita Pettigrew, Winifred Watsonena.

Horiek guztiak Donostiako liburutegi sarean daude. Ez dagoen baten bat gustu baduzue, galdetu guri iradokizun gisa. Badakizue erosi egiten ditugula.

Benetan depresioak jota egonez gero, egileok aitortzen dute biblioterapia ez dela nahikoa, baina liburuak osasun tratamenduaren osagarri izan daitezke. Bi eleberri oso ezagun aholkatzen dituzte: Izatearen arintasun jasanezina, Milan Kunderarena, eta La campana de cristal, Sylvia Plathena. Bi eleberriotan, depresioak jotako pertsonek ematen dute hizpidea. Izatearen arintasun jasanezina eleberriko protagonistari, Teresari, zama zaio bizitza. Tomasekin maitemindu da, ezkongabe libertinoa izatea erabaki duena. Teresak hondoa joko du, eta bere burua hiltzen ere saiatuko da, baina tristeziatik suspertuko da, eta garaile aterako. Liburu honek badu gaztelaniazko bertsioa ere: La insoportable levedad del ser.

Sylvia Plathen La campana de cristal idazlanari buruz: egileak ez zuen lortu depresiotik ateratzea, baina bere pertsonaia Esther Greenwoodek lortu egingo du tristeziari gailentzea. Egileok diotenez, Estherren ahotsa kontsolamendu handia da depresioa dutenentzat. Prosaren arintasunak, Estherren gizatasunak, aholkagarri egiten dute irakurgai hau.

Zer proposatzen dute minarentzat?

“Minak zigortzen zaituenean, bizitza osoa hartzen dizu”. Ezin zara hartaz ahaztu. Egileok Muerte de un apicultor proposatzen digute, Lars Gustafssonena. Pertsonaia nagusia, Lars Westin, minbiziak jota dago, baina mina kentzeko ospitalera ez joatea erabaki du, geratzea eta bizitzea erabaki du, txakurrarekin paseo luzeak ematea, eta minarekin bizitzen ikastea. Mina eramateko artea, egilearen arabera, musika, poesia bezalako artea da. Egileek diotenez, min izugarriak pairatzeko zorigaiztoa badugu, har dezagun erlezaina bidelagun, alferrik baita gure minaren errua besteei botatzea.

Ez dut uste niri erlezain baten heriotzak balioko didanik, baina irakurriko dut, beti ikasiko baitut zerbait eta, jakina, liburua nahikoa ez badut, hor ditut botikak.

Egileek beste hamar eleberri proposatu dituzte gorputz edo bihotz minetik ihes egiteko.

Hondo, Louis L´Amourrena; La mandolina del capitán Corelli, Louis Bernieresena; El zoo de Jamrach, Carol Birchena; Los detectives salvajes, Roberto Bolañoena; Pasaje a la India, E.M. Fosterrena; ; En la corte del lobo, Hilary Mantelena; También las vaqueras sienten melancolía, Tom Robbinsena; Una ciudad como Alice, Nevil Shuterrena; El mapa del amor, Ahdaf Soueifena; La historia de Edgar Sawtelle, David Wroblewskirena.

 

Zer proposatzen dute jazarpenaren kontra? Zer proposatzen dute abusatzaileak sendatzeko?

Lehenik eta behin, esan dezagun inork ez duela bere burua abusatzailetzat, baina lanean, ikastetxean, nork ez ditu jasan horrelako pertsonak? Nork ez ditu pairatzen? Abusatzailea sendabidean jartzeko, Una muerte en la familia de James Agee deitutako eleberria proposatu digute. Pulitzer Saria eskuratu zuen 1958an eta, egileon arabera, ezagutzen dugun abusatzailearen deskribapen hunkigarrienetako bat da. Liburutegi sarean dugu eskueran.

Eskolako jazarpenerako, bi eleberri gomendatu dizkigute: Ojo de gato, Margaret Atwoodena, eta Tomás Brown en la escuela, Thomas Hughesena. Bi liburu hauetako bi biktima protagonistak, Elaine eta Tom, oso desberdin erreakzionatuko dute jazarpen egoera baten aurrean. Lehenengoak jarrera pasiboa hartzen du; bigarrenak, berriz, aurre egingo dio ikastetxeko abusatzaileari, Flashman makurrari. Bi biktima literario horiek, egileok diotenez, animoak emango dizkizute eta, azkenean, beren bizipenek sendotu egingo dituzte.

Jarrai nezake horrela, gaitzei eta erremedioei buruz hizketan, eta ez nuke amaituko. Aldiz, benetan, liburu on honek, Siruela argitaletxe zoragarriak plazaratuak, literatura gehiago ezagutzeko modua emango dizu, ikusaraziko dizu arrazoibide bat nola ematen den aldartearen une jakin baterako irakurgai bat proposatzeko orduan. Filologia ikasi dugunok badakigu ikuspuntu askotatik egiten dela liburuen azterketa, eta liburu bat zenbat eta gehiago bahetu, orduan eta baliagarritasun handiagoa aurkituko diozu.

Ahidurarako zer irakurri jakin nahi baduzu, alkoholismorako, nerabezaroan, armairutik atera nahi duzunean, lo egin ezin duzunean... eman begiratu bat liburu honi. Funtzionatzen badu, ederki; bestela, beste egile baten berri izango duzu. Antonio Basantak dioen bezala, “irakurtzea ezerezaren hutsa uxatzea da”, gizarte honetako hutsa.

Beharbada egileak ingelesak direnez, errezetatutako liburu ia guztiak ingelesezko literaturakoak dira; bada, nire hurrengo mezuan, “Libroterapia : Leer es vida” Jordi Nadalen liburuan literatura unibertsalaren hautaketa egiten da.. Eta euskarazko literaturaz zer? Literatura erremedioen liburu bat ere beharko dugu, ala? Nor ausartuko idazten?

 

 

16

Abe / 2016

Minotauroren labirintoa edo Liburu digitalen mundua

Autorea:

Leyendo entre pantallas Liburua

Une honetan esku artean ditudan azterlanetako bat da Trea argitaletxeak 2016. urte honetan argitaratu duen Leyendo entre pantallas” liburua. Patxadaz irakurri beharreko liburua, mamitsua, ezinbestekoa liburu digitalen mundua ulertu edo hobeto ezagutu ahal izateko.

Ondokoak dira egileak: Raquel Gómez Díaz, Araceli García Rodríguez, José Antonio Cordón García eta Julio Alonso Arévalo.

Raquel Gómez Díaz irakasle titularra da Salamancako Unibertsitatean eta taldeko beste kideekin batera egindako lanen artean, ondokoa azpimarratuko nuke: “Social reading Plattforms, applications, clouds and tags (Chandos, 2013)

Araceli García Rodríguez Salamancako Unibertsitateko irakasle titularra da ere. 2015. urtean, “Las demasiadas aplicaciones: parámetros e indicadores para seleccionar las TopAPP de lectura para niños” lana argitaratu zuen “Anales de Documentación” aldizkarian.

Jose Antonio Cordón García bibliografian katedradun da Salamancako Unibertsitatean. Liburu digitalean aditua ere. “E-book publishing in Spain” (2014) bere azken lanetako bat da.

Julio Alonso Arévalo, azkenik, liburuzain nagusia da aipatu unibertsitateko (Salamancakoa) Itzulpengintza eta Dokumentazio Fakultatean. 2015. urtean “E-book en bibliotecas: gestión, tratamiento y aplicaciones” liburua argitaratu zuen Alfagrama argitaletxean.

Irakurketa digitalean eta eduki digitalen argitalpenean adituak diren egile horiek, kapitulutan egituratu dute beren liburua. Bibliografia luzea ageri da ere, nola ez, 231. eta 236. orrialdeen artean, bai eta oso interesgarriak diren eranskinak ere.

Lehen eranskinak” Aplicaciones de lectura” izenburua darama. Egungo irakurketa gailu eta sistemak zerrendatzeaz gain, horien sailkapena egiten du bilaturiko xedearen arabera: olgetarako irakurketa, artikuluen irakurketa, komikien eta eleberri grafikoen irakurketa, etab.

Liburutegi publikoentzat eta haurrentzako liburuzaintzat oso interesgarria den bigarren eranskinakAplicaciones infantiles y libros APP” du izenburua. Hirugarren eranskinak, azkenik, irakurketa aplikazioak ebaluatzeko txantiloi bat darama.

¿Zeintzuk dira zazpi kapitulu horietan jorratzen diren gaiak?

Lehen kapituluak liburu elektronikoaren argitalpena eta irakurketa jorratzen ditu. Egileek hiru hitz nabarmentzen dituzte egungo unea definitzeko: mugikortasuna, berehalakotasuna eta konektibitatea.  Mugikortasuna irakurketa-modu berrien ezaugarri nagusia da. Gailu eta ingurune fisiko ugaritan irakur dezakegu baina, erne, telefono adimentsuen eta tableten erabilerari buruz egin diren ikerketan arabera, “irakurketa” aukera ez da lehenen artean ageri.

Informazio guztia berehala nahi dugu eta ia uneoro gaude konektatuta, mugikorrari esker.
Egileek irakurketa digitalaren eta paperezko irakurketaren arteko ezberdintasunak aztertzen dituzte. Arinkeria lehenari lotzen bazaio ere, bigarrena gogoetatsua da.  Lorenzo Soccavo bezalako egileak ziberirakurle kontzeptua erabiltzen hasi dira, homo sapiensetik irakurle areagoturaino eman den jauzia agerian uzteko.

Liburu oro beste bati lotzen zaio, beste batetik elikatzen da.  Kapitulu honetan, Peter MendelsundenQué vemos, cuando leemos” liburua aztertzen da.  Lan horretan, irakurtzeko egintzaren atzean dauden osagaiak azaltzen ditu egileak.

Kritika guztiek lana goraipatzen dute, bai eta egilearen ikuspegia berritzailea dela aitortu ere. Hona hemen 52. orrialdeak dioenaren itzulpena:
“Gure irakurketaren Historia oroitzapen baten historia da. Irakurtzen dugun bitartean murgilduta gaude eta zenbat eta murgilduago, are eta gaitasun txikiagoa daukagu -une horretan- gure adimena bizitzen ari garen esperientzia hori aztertzen jartzeko. Ondorioz, irakurketa-sentsazioa aipatzen dugunean, irakurri izanaren oroitzapenaz ari gara, zinez.
Eta irakurketa horren oroitzapena oroitzapen faltsua da.”

“La Cuarta Pantalla” da bigarren kapituluaren izenburua.

“Pantailak hedatuz joan dira eta, ondorioz, gure bizitza pantaila artean gauzatzen da”. Irakurtzeko erabiltzen diren gailuak aztertu dituzte soilik egileek. Dagoeneko ohikoa den sailkapena: e-reader edo irakurketaren esperientzia kontinuista bermatzen duten gailuak, paperezko liburuekin antza handiagoa dutenak eta, beste aldetik, telefono adimentsuak eta tabletak. Gailu horietan irakurtzeak ez du zerikusirik paperean irakurtzearekin. Joera berritzaileagoa da.

Kapituluak ordenagailu bidezko irakurketa jorratzen du ere eta, batez ere, liburuzainentzat oso interesgarria den gai bat lantzen du: haurrak eta pantailak, gurasoek egin behar duten kontrola gailu ezberdinetan egindako irakurketen eduki, denbora eta iraupenari dagokienean, bai eta haurrek erabil ditzaketen programak ere.

Hirugarren kapitulua “los nuevos libros” delakoa dugu.

Liburu digitalaren kontzeptua zabalduz joan da, sailkatzeko zailak diren produktu eta garapen berriak barne hartuz. Egun, labirinto digital honetan, aplikazioarengandik independenteak diren edukiak aurki ditzakegu, Kobo, Aldiko, Bluefire eta antzeko gailuak, esaterako. Gailu bakarrean, aplikazio baten mende dauden edukiak daude ere (haurrentzako liburu gehienen kasua). Eta aplikazio-liburuak daude halaber: adibidez, 2012ko liburu digital saria den “El hombre volcán” edo “In my dream”, Bolognako liburu azokaren Saria 2013. urtean, edo “Love the App”, Bolognako Liburu azokaren saria 2014. urtean…

Kapituluak biblioaniztasun teknologikoa, aberastutako liburuak, audioliburuak, bideoliburuak, transmedia eta crossmedia kontzeptuak aztertzen ditu, sailkapen ezberdinak proposatuz. Eta, nola ez, areagotutako errealitateko liburuak aztertzen ditu ere (ez nahastu errealitate areagotuarekin). Hona hemen definizio apropos bat: “mundu errealean kokaturiko osagaien gainean birtualki sorturiko irudiak, markatzaileak edo informazioa denbora errealean jartzea ahalbidetzen duen teknologia-multzoa”. (Johnson, Adams eta Cummins, 2012)

Liburuen munduaren etorkizunari begira, sentsazio berriak edo objektuarekin harreman emozionala izatea ahalbidetzen dituzten teknologiak aztertu edo aplikatzen dira. Neil Stephensonen “The diamond age” (diamantearen aroa), adibidez.

Laugarren kapituluan liburu elektronikoak bilatzen eta erosten ikasiko dugu. Boskarrenak, irakurketa aplikazioen unibertsoa azaltzen digu; aipatuak izugarrizko gorakada bizi izan du 2010. urtetik aurrera. Aplikazio horiek sorkuntza- eta heziketa-aukera ezberdinak eskaintzen dituzte, istorioak pertsonalizatzea ahalbidetzen dute, entzutezko arreta sustatzen dute (audioliburuak) eta, nabaria denez, ez dute inolako zerikusirik paperezko argitalpenekin.  Arloa aldeko aro batean murgilduta dago egun.

Seigarren kapituluak, azkenik, irakurketa aplikazioak ebaluatzeko parametroak eskaintzen dizkigu, Codinaren metodologia aplikatuz. Forma dimentsioa edukia dimentsiotik bereiztuz egiten da balorazioa. Forma dimentsioaren barruan, ondoko osagaiak: sistema eragile eta webgune ezberdinetan aplikazioak duen eskuragarritasuna, jabetzea eta bere modalitate ezberdinak, segurtasuna, konfidentzialtasuna eta pribatutasuna, entzutea, onarpena, erabilgarritasuna, abiadura, ergonomia, etab. Eta edukia dimentsioan, berriz, egiletasuna, editorea edo Internet konexiorik gabeko irakurketa, besteak beste. Egileek, bi dimentsioak -forma eta edukia- baloratzeko beharrezkoak diren elementu guztiak daramatzan txantiloi bat proposatzen digute, halaber.

Zazpigarren eta azken kapituluak autoargitalpenaren gaia jorratzen du.

Arestian esan bezala, liburu bikaina da, beharrezkoa eta, gainera, lehen kapituluaren aurretik doan parafrasia funtsezkoa izan zait izenburu erakargarri hau lortu ahal izateko. Honela dio bere itzulpenak:

Minotauroren labirintoaren antzera, liburu digitalen mundua korridore pila dituen egitura bat da. Aipatuek, noranzko guztietarantz badoaz ere, helmuga berbera dute: IRAKURKETA.
Ariadnak egin bezala, harila desbiribilkatu beharko dugu pantailen artean mugitu, aniztasun teknologikoa ulertu, eduki onenak aurkitzea ahalbidetzen duten bideak aurkitu eta, baita ere, gure sorkuntzak hirugarrenen eskura utzi ahal izateko”.

25

Urt / 2016

Emakumeak, liburuak, irakurketa eta askatasuna

Autorea:

Emakumeak eta liburuak

Escritora Amel Chaouati en el homenaje a Assia DjebarStefan Bollmann-ek emakumeek liburuekin, irakurketarekin eta idazkerarekin duten erlazioa hiru lanetan aztertu du:

Las mujeres que leen son peligrosas” (2007), “Las mujeres que escriben, también son peligrosas” (2006) eta “Mujeres y libros : una pasión con consecuencias”(2015)

Gaur egun liburuak edozein emakumeren eskura daude.  Poltsan eramaten ditugu, paperean zein e-reader edo tablet batean. Liburutegietan, liburu-dendatan eta saltoki handietan aurkitzen ditugu. E-books e-liburutegia mailegu-plataformatik eta beste hainbat lekutatik deskargatzen ditugu. Apurtu, galdu, bota, ahaztu egiten ditugu. Hau da, emakume batek irakurtzen ez badu, interesatzen edo gustatzen ez zaiolako da.

Emakume batzuek bestseller-ak baino ez dituzte irakurtzen. Badira nobela erromantikoko liburuak irensten dituztenak, euren lanbiderako edo lo egiteko irakurtzen dutenak, saiakera irakurtzen dutenak, bidaiako gidaliburuak edo auto laguntzako eta/edo filosofiako liburuak irakurtzen dituztenak…  Baina zer gertatzen zen XVIII. eta XIX. mendeetan, eta XX. mendearen hasieran? Zer da fanfikzioa? Zer suposatzen du “Greyren berrogeita hamar itzal” liburuak emakumeen eta liburuen arteko erlazioan?

Stefan Bollmannen liburuak interesgarriak dira liburuaren eta emakumearen arteko erlazioak zenbat eboluzionatu duen erakusten digutelako. Iragan mendeetan emakumea irakurtzen hasi zenean familiaren aurka borrokatu behar zuen. Garai hartan irakurketa asaldura modu bat zen, konbentzionalismoetatik, emakume ezkonduaren edo ezkongabearen paperetik ihes egiteko modua. Irakurketak independentzia zeraman berarekin. Emakume irakurle batzuk idazle bihurtzen ziren. Ez ezkontzea erabakitzen zuten. Irakurketa ihesbidea zen, askatasun une bat. Irakurketa ezagutza modu bat zen. Gizonak kezkatu egiten ziren emakume batek asko irakurtzen bazuen. Emakume gazte burgesak isiltasunean irakurtzen zuen. Munduko emakumeak ozenki irakurriko zuen eta irakurritakoa aztertuko zuen emakume irakurle bat nahi zuen. Analfabetismo handia zegoen.

Caroline Schlegel-Schelling, XVIII. mendekoa, irakurle handia eta bizi egoera aproposaren bila zebilen emakumea; Mary Wollstonecraft-ek  “Emakumearen eskubideen errebindikazioa” idatzi zuen eta literatura-kritikaria izan zen; Jane Austen jada ezaguna bere nobelak zinemara egokitu zirelako; Virginia Woolf  irakurlea, idazlea eta literaturzalea ; Mary ShelleyFrankestein” liburuaren idazlea eta Mary Wollstonecraft-en alaba; Emma Bovary bezalako liburu batzuetako heroiak; 1826an Turingia-n jaiotako Eugenie John bezalako irakurle profesionalak; Marilyn Monroe-k ikono sexual tuntunaren irudiari aurre egiteko erabili zuen irakurketa, eta ez zen Ulisesen irakurketaren aurrean ere kikildu, irakurtzen ari zela argazkiak ateratzea gustukoa zuen; Susan Sontag-ek txikitatik “benetako liburuak” irakurtzen zituen, ez neskatxentzako egokitutako liburuak. Berarentzako irakurtzea asmatzea zen, etab. Emakume idazle guzti hauek Mujeres y libros: una pasión con consecuencias” liburuan aurkituko dituzue.

Liburu honetako bi kapitulu azpimarratu nahi ditut: fanfikzioari eskainitako kapitulua –15. kapitulua– eta “Greyren berrogeita hamar itzal” liburuari eskainitakoa –16. kapitulua–.

Zer da fanfikzioa?

Irakurtzen duten emakumeez betetako liburu batean ezin zen aipatu gabe utzi, Interneten garaian, emakumeek duten aukera berria:  fankfizioa.

Gaur egun fanfikzioa literatura-genero propioa da, izugarrizko neurriak ditu eta mundu osora heltzen da. Sareko liburuen edukien heren bat baino gehiago osatzen duela kalkulatzen da. 1960 urte inguruan sortu zen. Fanfikzioan emakume gazteak nagusi dira. Literatura-unibertsoa oso zabala da.

Fanfikzioa irakurleen eskubideak handitzearen sinonimo da. XVIII. mendean hasi zen askatasunaren lerroa zabaldu egiten da genero berri honekin. Ikus-entzunezko hedabideen berreskuratze eta errekonkistaren sinonimo da, hedabide diferenteak –zinema, ordenagailuko jokoak, telebista-serieak– haien artean gero eta iragazkorragoak direnaren sinonimo da eta, amaitzeko, literatura-munduan eman den izugarrizko aldaketaren froga da. Lehen egilea Jainko sortzailea bazen, gaur egun irakurleengan jartzen da arreta osoa. Lehen literaturaren historian egileak eta hauen lanak ikasten genituen; gaur egun, irakurleak ere kontuan hartzen dira.

Greyren berrogeita hamar itzal irakurketa urratzailea da?

Emakumeak eta liburuak,  liburuan zehar emakumeei askatasuna ematen zieten irakurketei buruz adibideak ikusi baditugu, eta irakurtzen eta idazten zuten emakume horiek gizarteak egozten zien roletatik ihes egiten zutela ikusi badugu, nola uler daiteke bi seme-alaba dituen, telebistako gidoilaria den eta bere liburuak inolako asmo literariorik ez duela aitortu duen Erika Leonard emakumeak idatzitako liburu baten arrakasta? Benetan “Greyren berrogeita hamar itzal” liburua irakurketa urratzailea da, Bollmanek bere analisian aipatzen duen bezala?

70eko hamarkadako feminismoa eta Meredith Haaf, Susanne Klingner eta Barbara Streidl bezalako gazteen feminismoa ez da berdina. Eurek honako hau idatzi zuten: “Gure sexualitatea guk idazten dugu, ez  industriako porno-zinemako zuzendariek, ezta plazera nola sentitzen dugun eta zerk murrizten digun esaten diguten feministek ere. Emakume horien iritziz emakumeek euren sexu-errepertorioa zabaltzeko porno gehiago eta hobea egin beharko litzateke”.
Lehen belaunaldi feministako Alice Schwarzer-ek baieztapen kategoriko hau egiten du: “Gizonezkoek masokismo femeninoa hedatzea eraso bat da; emakumeen aldetik, berriz, aurkariari laguntzea da”

Literatura pornografikoa beti egin izan da Georges Bataille, Sade-ko Markesa eta Henry Miller bezalako gizonek zein Anaïs Nin, Pauline Réage eta Catherine Millet bezalako emakumeek idatzitakoa. Greyren berrogeita hamar itzal nobelan Anastasia Steele-n pertsonaiak haserrearazten nau bere ergelkeriagatik.

Askatasunean eta irakurketan sinesten dudanez, eta batez ere irakurtzea gustukoa dudanez, Daniel Pennac idazle famatuaren,  irakurlearen eskubideak gogoratuz amaituko dut:

1. Ez irakurtzeko eskubidea
2. Orrialdeak irakurri gabe aurrera egiteko eskubidea
3. Liburu bat amaierara arte ez irakurtzeko eskubidea
4. Berriro irakurtzeko eskubidea
5. Edozer gauza irakurtzeko eskubidea
6. Bovarismorako (irakurketa eta bizitza nahasteko gaixotasuna) eskubidea
7. Edozein lekutan irakurtzeko eskubidea
8. Gauza atsegingarriak irakurtzeko eskubidea
9. Ozenki irakurtzeko eskubidea

Jakina, bada azken eskubide bat, isiltasunerako eskubidea; inor ez dago behartuta zer eta zergatik irakurtzen duen esatera.

Post-data.   Postaren bigarren argazkia Assia Djebar idazle aljeriarraren idazlanaren aurkezpenari dagokio, Literaturako Nobel sarietan aipatua. 2015eko abenduaren 18an Donostiako San Telmo Museoko Liburutegian izandako ekitaldiaren aurkezle lana Amel Chaouatiri egokitu zitzaion. Bertaratuen artean Luisa Etxenike idazlea ere egon zen. “Assia Djebar, idaztearen egarria” izenburu izan zuen hitzaldia guztiz interesgarria izan zen. Aljeriako emakumezkoen bizimodua eta askatasuna, gure artean hain ezezaguna den idazle horren lanaren ardatz nagusiak izan dira. Izan bitez lerro hauek bere ardurarekiko omenaldi xume bat.

26

Mai / 2015

Irakurketa klubak Literaktum jaialdian

Autorea:

Irakurgunea Alderdi eder 2015IMG_20150507_173522Literaktum jaialdi mestizoa da,  ikuspegi, formato eta hizkuntza anitzetan literaturaz gozatzeko aukera bat da. Donostian ospatzen da maiatzean. Web orrian jaso dira 2005.urtetik burutu diren edizioak. Literaktum Donostiako Liburutegi nagusian eta Okendo kultur etxean sortu zen, Luisa Etxenike idazlearen laguntzaz.

2015eko edizioak berrikuntza ugari ekarri du: logo berria eta beste erakunde batzuen atxikitzea, horien artean 2016 kultur hiriburuaren bulegoarena, bi urtetarako. Duela bizpahiru urte Koldo Mitxelena liburutegia parte hartzen hasi zen. Aurten Euskadiko Zilar Sariak ere ekimenarekin bat egin du.

Edozein egitarau oni gerta dakiokeen moduan konbidaturen batek kale egin dezake. Horrela izan zen: Juan Goytisolo, Cervantes Sariduna, Osasuna arazoak zirela eta, ezin izan zen etorri .
Ez dizuet aurtengo egitarau osoa azalduko, web orrian baitago, baina, nabarmendu nahi dut aurten sortu dugun irakurketa txokoa edo “irakurgunea”. Alderdi Ederren kokatu genuen eta liburutegien “ irakurketa kluben” erakuslehio aproposa izan dela deritzot.

Irakurketa kluben eztanda

Gure liburutegi sareak, eta nik dakidanez liburutegi publiko guztiek ” Irakurketa klubak” antolatzen dituzte. Nire blogaren irakurle gutxik ez du jakingo zer den irakurketa kluba. Horiei aholkatu nahi diet Oscar Carreñoren liburua. Berak dioen moduan: ” Eta hasieran irakurle talde bat elkartzen zen gidari baten ardurapean. Denek irakurria zuten liburu bati buruz hitz egiteko”

Literaktumen egitarauan sareko zenbait irakurketa taldeen berri eman izan genuen. Alderdi Ederreko lorategietan egoki apaindu eta hornitutako karpa bat jarri genuen: mahaiak, aulkiak, megafonia… Halaber, interneterako konexio aukera parte hartzaileek esandakoak twitterreatzeko aukera izan zezaten. Postean agertzen diren irudiak ondo islatzen dute egoera.

Maiatzaren 7a Irakurgunean

Maiatzaren 7an Ramon Saizarbitoria izan genuen gure artean! Bere lana ondo baino hobeto ezagutzen duen batek aurkeztu zuen, Mari Jose Olaziregik. Aukeratutako liburua izan zen “ Egunero hasten delako”. Liburu horren irakurketa Erakurleak taldeko Goiatz Labandibarrek proposatu zuen. Goiatzek zuzentzen du talde hori. 2015.urtean hasi da irakuketa birtual taldea. Talde birtuala baina bi saio presentzialak izango ditu. bat hasieran eta bestea bukatzeko. Partaide gehienak liburuzainak dira, eta hurrengo edizioari begira ea beste irakurle batzuk” erakartzen ditugun”.
Zenbait esandako twitterreatu ziren. Goiatz Labandibarrek lan aparta egiten ari da, eta bere blogean jasotzen du. Irakurketa birtual talde horren helburua Eusko Jaurlaritzak abiatu duen liburu elektronikoen mailegutza bultzatzea da.

Aztergai izan zen “ Egunero hasten delako” eleberriak gaurkotasuna du, 1986an argitaraua bada ere. Abortoaren aurrean, emakumearen askatasuna du aztergai eleberri honek. Nola ez bada, literatura estiloaz ere jardun zen. Aholkatzeko modukoa delakoan nago, zahartze ona izan baitu.

Egun berean, Slawa Grabovska-ren ingelera irakurketa taldeak – Donostia book bezala ezagunagoa. ” The God of small things” liburua aukeratu zuten hizpide. Slawak esan zidan taldeak ikusgai jartzeak funtzionatzen zuela, egun hortan handik pasa ziren sei lagunen interesa piztu eta izena eman omen baitzuten taldean parte hartzeko.

Maiatzaren 8a. Irakurgunea

Maiatzaren 8an, Almudena Grandes idazlea, Tomasene Kultur etxean bere hitzaldia eman aurretik, karpara hurbildu zen , bere irakurleeekin egoteko. Idazleek gero eta gehiago eskertzen dute, haien liburua irakurri duen jendearekin egoteko eta hitz egiteko aukera. Egoera horretan galderak eta eztabaida aberasgarria izaten da. Aukeraturiko liburua ” Modelos de mujer” izan zen. Liburu hori, 1996an argitaratua, zazpi ipuin “luzeen” bilduma da. Benetako gozamena Almudenari entzutea gakoak ematen eleberria ulertzeko. Amaia Garciak maisuki zuzendu zuen elkarrizketa. Bere literaturazko bloga benetan interesgarria da.

Bukatzeko, konbidatu genuen, Fermin Calbenoteko liburutegian, Naiara Ibarrek dinamizatzen duen” Haur irakurketa digitala”. “Maddi eta euskal piratak” aukeratutako liburua. Argazkietan ikusten duzuen bezala umeak oso gustora egon ziren.

Hasieran esan dudan bezala, Literaktum aurten berritu da. Liburusaltzaileen gremioa eta liburudendak ezinbestekoak dira kultur bizitzan eta liburudendak ere aurten parte hartu dute. Saio berriari Liburu lurraldea deituko diogu. saio honetan Jorge  Carrión “Liburudendak” liburuari buruz aritu zuen Txetxu Barandiaranekin. Ezin izan nuen hurbildu. Ordu berdinean beste proposamen literarioa zegoelako. Datorren urtera begira nik hori aldatuko nuke, baina kontrako iritziak ere daudenez ikusiko dugu.
Datorren urteko edizioa aurtengoa baino are hobea izango delakoan gaude.

Luis Landero idazlea gurekin izango da gaur Donostian, LIburutegiko jarduera aretoan, San Jeronimo kalean. Irakurketa klubaren maiatzaren 26ko saioan. Hautatutako liburua “El balcón en invierno”ramon saizarbitoria-Maria Jose OlaziregiIMG_20150507_172726

Salawa Grabovska bere irakurketa klubarekin

Saizarbitoria-Olaziregi-Goiatz labandibarIMG_20150507_172705

Almudena Grandes

Zona de lectura-LiteraktumMaddi pirata

Maddi Pirta irakurketa taldeaa taldeaIMG_20150508_185717Maddi eta euskal piratakAlmudena Grandes

26

Eka / 2014

Irakurketa isilekoa da

Autorea:

La lectura es secreto 001Donostian uztailean ospatzen den liburu eta diska azokaren bezperatan, udararen
bezperatan… irakurtzeko garaian… Kaxilda liburu dendaren erakusleihoan, “Irakurketa isilekoa da” liburua aurkitu dut.

Izenburuak jakinmina piztu dit; Rosa Chacelen, egilearen irudiak azalean liluratu nau. Sartu eta liburua erosi dut, jakiteko eta zuei kontatzeko, zertaz ari den Rosa Chacel idazle ospetsua, irakurketa isilekoa dela dioenean.

Liburua artikulu bilduma bat da. Liburu berriak, idazle ospetsuei buruzko saiakerak: Baudelaire, Juan Gil Albert, Octavio Paz, Racine, José Donoso, Julián Marías, Ortega y Gasset…eta hitzaldiak biltzen ditu.

Irakurketa isilekoa da eta munduko feria.

Rosa Chacelek artikulu hau 1985ean argitaratu zuen. Liburu azokak, liburuak erostea-ez erostea, zinemaren eta telebistaren abantailak idatzizko hitzaren aldean…ditu mintzagai.

Orduko kezka horiek indarrean jarraitzen dute gaur egun, baina, mehatxua ez da zinema, esta telebista ere, tsunami digitala baizik. Irakurlegarenoi kezkatzen duguna da jendeak hain gutxi irakurtzea. Ez al da ba egia, Azorinek dioena? Hau da, “ Irakurtzea bizitzea da, eta ez dago benetako bizitzarik libururik gabe” Baina, 2014an, errealitatea bestelakoa da, ba omen dago benetako bizitzarik libururik gabe.

Rosa Chacelen ustez, liburuek balio handia dute, hobeto esanda liburuak. Jende guztiak daki liburuak zer diren. Haien garrantzia erakusten dute antolatu ohi diren azoka inportante horiek. Diru asko mugitzen da bertan, autoreak eta editoreak biltzen dira; zuek, bertaratzen zaretenak ere, denbora eta arreta eskeintzen dizkiozue liburu azokei. Beraz, ez dut horretaz hitz egingo, nik liburua bera hartuko dut hizbide, edozein liburu, liburu guztiak, liburu bakarra: une honetan esku artean duzuna”

Gure gaur egungo gizartean, irakurketa mota berriak ditugun honetan: sarean, partekatua, irakurketa klubak, aholku blogak (Lecturalia, Entrelectores, etab)… Esaldi horrek, “irarkuketa isilpekoa da”, adierazten du irakurketa ere beste zerbait dela: bakardadea, hurbiltasuna, lasaitasuna… Rosak dio “ Liburua , irakurketa isilekoa da. Liburuak berehalakoan eskaintzen digu bere edukia, eta gure buru barruan eragiten du, irudimenaren indarra piztuz. Buruan dagoen guztia zentzumenen bidez iristen zaigu. Zenbat eta jakintza handiago orduan eta irudimen handiago

Liburu azokak.
Liburu azoken zeregina liburuak ibiltariaren eskura jartzea da. Duela mende bat ekin zitzaion antolatzeari. Kaleetan zehar, liburu zahar eta berrien standen artean paseatzen dugularik, bukinistek deitzen dizute. Jarraitzen dugu betiko eztabaidetan:zenbat irakurtzen den, zer den irakurtzea… Liburuak erosi ala mailegatu… Alferrik ari gara! Benetako irakurleek bietatik egiten dute.

Udan sartu berriak garelarik, jarraitu Rosa Chacelen aholkua “Liburu asko erosi bai, baina erositako liburu horietatik, mesedez batzuk sakonki irakurri.. Irakur itzazue bakarrik zuentzat idatziak bailira bezala, zeren benetako idazlearen idazlumaren jomuga zuek zarete”

Bukatzeko, Donostia Kulturako webean duzu aurtengo irakurtzeko udako liburu gida, euskarri digitalean. Hitzaurrean, Félix de Azuaren hitzak jarri ditugu: Nik ez dakit zein Eleberri diren onak eta zein txarrak. Nire ustez, hori Denborak baino ez daki, hura baita esaten duena orain hau, bihar hori”

Liburuzainek ez zaituztegu inoiz aukera batera edo bestera behartuko guk gure liburutegiak eskeintzen dizkizuegu, udan ere irekita dituzue.

30

Uzt / 2013

Liburutegiak eta aisialdia

Autorea:

Malmö (Suedia) liburutegiaAurten, laugarren urtez udari begira, Donostiako liburutegiek gida digital bat  argitaratu dugu udan irakurtzeko liburuak proposatuz. Jendea udan irakurtzera  animatzea dugu helburu. Inkesten arabera irakurtze ezaren arrazoietako bat, eta nagusia, ” Irakurketa ohiturak eta liburuen salmentak, 2012an”  inkestak dioenaren arabera, denbora falta da. Udan, hain zuzen, badugu denbora.

 Udan ere badugu liburutegira joaterik. Liburutegiak, orokorrean, irekita egoten dira; egia da bai, ordutegia murritzagoa dela, eta krisialdia dela eta murrizketa gehiago etor daitezkeen beldurrez gaudela. Donostian, abuztuan,
liburutegi zerbitzua lau liburutegitan mantentzen da: Liburutegi nagusian, Aieten, Amaran, Grosen eta Altzan Tomasene baserrikoan.

Erabiltzailearen perfila pixkat aldatzen da: ez dago ikaslerik, eta erabiltzaileek udara osorako liburuak hartzen dituzte; baina, badute astirik apalategien artean lasai ibiltzeko. Garaia honetan, literaturaz gain, bidaia gidak dira eskatuenak.
Bidaiatuko duzuen horiei liburutegiak bisita ditzazuela aholkatuko nizueke.
Liburutegiak herrialdearen erakusleiho izan baitaitezke. Liburutegizainok hori
egiten dugu, baina edozeinentzat gustagarria izango delakoan nago.

Udara honetan liburutegiek aisialdian duten funtzioaz hausnartzen hasi naiz. Halaber, astirotasunaren alde positiboaz. Astirotasuna, jakina, irakurketarekin lotzen dugu, eta era berean, liburutegi berarekin. Liburutegiak leku lasaiak dira eta kontsumo aisialdiaren aurrean alternatiba on bat. Beti ere, arkitektonikoki ondo eratua badago.

Ez dut uste irudi batek mila hitzek baino balio handiagoa duela, baina bai,
irudiek hitzak osatzen, laguntzen dituztela. Postean Malmoko (Suedian)
liburutegiko
irudi bat erantsi dut..

 Aisialdia

Bertrand Russellek esan zuen: “ Aisialdia modu adimentsu batean betetzea da zibilizazioaren azkenengo gaia”

Carl Honoréren liburuaren, ” Astirotasunaren goratzarrea“, bederatzigarrenengo atalean, egileak zenbait aisia moduak aztertzen ditu: lorezaintza, irakurtzea, eskulangintza, jostea (puntoa…)

Zalantzarik gabe, esan dezakegu, irakurketa jarduera lasaia dela eta modaz kanpokoa.
Irakurketak abiadurarekiko kultoari aurre egiten dio; hausnarketari denbora eskeintzen dio; bizitzaren erritmoa moteltzen… Hala ere, gaur egun, liburu salmentak behera egiten dituzten arren, badira liburua besapean hartu, hondartzara edo mendira abiatu eta  irakurtzeari ekiten diotenak.

 Carl Honorék Harry Potterren arrakasta ekartzen digu gogora. Askoren harridurarako liburu sail horrek Play Stationaren belaunaldia bereganatu zuen. Beraz, irakurtzeak badu lehiatzerik eramangarriarekin, twitter-arekin… Liburuak berak du zereginik, eta batez ere, hezitzeko borondateak. Zein heziketa mota nahi dugu gure gazteriarentzat? Hau da, irakurtzearen aldeko jarrera aktiboa hartu behar dugu, adibidez: egunero ordu erdin tresna teknologiko guztiak itzaliko dira.

Irakurketa aisialdian

Urtero begiratzen ditut editoreek argitaratzen dutena liburuen salmenta eta irakurtze ohituerari buruz. Azkenengo datuak baikorrak
dira. Orokorrean, 2011rekin erkatuz, irakurle kopuruak gora egin du, batez ere irakurketa digitala dela medio: %58 (2012an), %52 (2011n). Irakurketa digitalak biltzen du: ordenagailukoa, eramangarrikoa, agenda elekronikokoa eta E-.Reader-koa. Gehien irakurtzen direnak dira: webak, blogak, foroak eta ondoren egunkariak.

Biztanleriaren multzo batek bakarrik aisialdian irakurtzen omen du. Horietako gehienek Unibertsitate ikasketak dituzte, %80; oinarrizko ikasketak dituztenak %30 dira.

Beste datu batzuk, bizilekuaren neurria kontuan hartuz, gehiago irakurtzen da leku handietan txikietan baino. Lanean ari direnek eta ikasleek gehiago irakurtzen dute. Halere, badirudi irakurtzen duten erretiratuen kopuruak ere gora egin duela.

Udan liburutegia aisialdi lekua izan al daiteke? Irakurtzera bertata joaten al da?

Eskuarki, gehienok liburutegiak ikasketarekin eta heziketarekin lotzen ditugu. Funtzio horiek, hor daude, eta oso garrantzitsuak dira; baina, zer gertatzen da liburutegiaren aisia aldearekin?

Liburutegia ez da normalean aukeratzen irakurtzeko leku bezala. Gehienek etxean irakurtzen dugu. Liburutegian mailegatzen da, baina ez dute liburutegia denbora pasa lekutzat hartzen. Nire ustez, arrazoi hauengatik:

Ordutegiak.

Udarako ordutegiek zabalagoak izan beharko lukete benetan funtzio hori eman nahiko bagenie liburutegiei. Bilboko Alhondiga, eta beste zenbait leku Espainian, igande goizez irekitzeak erakutsi digu ordutegi zabalagoak bezero etortzea areagotzen duela.

Bildumen garapena

Liburutegira edukien bila joaten gara: dokumentuak, musika, DVDak, zinema, liburuak, aldizkariak, egunkariak… Erabiltzaileak udan erakarri nahi baditugu, gure eskeintza zaindu, egokitu behar dugu: azkenengo bestseller-ak, bertako bildumak, zaletasunekin zerikusia dutenak, hemeroteka, Play jokoak…

2012an  inoiz baino dokumentu gutxiago erosi da liburutegientzat, eta hala ere, bisitari kopurua handitu da. Ez nago batere ados garrantzia kentzen diotenekin aurrekontuetako murrizketei. Ez dut uste liburutegientzako aurrekontuen murrrizketaren arazoa konpon daitekeenik Euskadiko sareko liburutegien arteko mailegutzarekin. Liburuak mugitzeari ondo deritzot, baina, liburutegi batera joan eta hiru egunetan zain egon behar badut liburu bat eskuratzeko, pentsatzekoa da.

Bildumak eguneratzerakoan ezinbestekoa da hiru gai hauetaz ez ahaztea: zinema, musika eta joku eta bilduma elektronikoa. Ez gara aukera gai izango inoiz aisialdirako ez badugu benetako kalitatea eta ugaritasuna eskeintzen arlo guztietan.

 Bazkide agiri bakarra

Agiri bakarra sortzeak kultur jarduera desberdinetarako: liburutegia, zinema, musikaldiak, jatetxeak, liburudendak…ekartzen du liburutegien inklusioa
aisialdirako eremu tradizionaletan.

Tekonologia  berriak

Liburutegiak Interneten sartzeko aukera ematen duen heinean, izan daiteke bidea informazio iturri izateaz gain aisialdi emaile izateko ere. Interneten erabileraren arauak estuegiak izateak ez du horretan lagunduko. Erabiltzaileak aukera izan behar du txateatzeko, posta irekitzeko, musika entzuteko, filmak ikusteko… Ikasteko lekua baino zerbait gehiago izan nahi badugu, udal zerbitzu informatikariekin adostu behar dugu aisialdi digitala eta formakuntzaren arteko elkarbizitza egokia.

Gure Interneten zerbitzuaren gabeziak, pertsonal faltaren, aurrekontu eskasen,eta bertako langileriaren formakuntza faltaren ondorioak izaten dira gehienetan.

Teknologia enpresek ez gaituzte ikusten teknologia berrien erakusleiho bezala. Eusko Jaurlaritzak apostu horrekin jarraitu beharko luke, Kz guneak eta antzekoak liburutegietan eskeiniz. Abuztuan, gero eta erabiltzaile gehiago geratzen da bere hirietan.

Jarduerak

Donostian , gure liburutegi sareak beste sasoietako ohiko jarduerak antolatzeari uzten diogu, jaiek eta bestelako jaialdiek hutsune hori betetzen baitute. Gure hiria, hiri turistikoa da. Hor ditugu: uztailean jazzaldia,  abuztuan musika Hamabostaldia eta irailean nazioarteko Zinemaldia. Bi liburu azoka egoten dira: bat uztaileko lehenengo hamabostaldian, eta bestea irailean. Gogorarazi ere, Urgull bezalako ingurune paregabean udako liburutegia zabaltzen dugula… San Telmo Museoa, Itsas Museoa…

Iparraldeko herrialdeetan ohikoa da, zaratatsuak badira ere, udan zenbait jarduera antolatzea liburutegian bertan.

Beraz, bukatzeko, liburutegia izan daiteke aisialdirako lekua, ikasteko, formatzeko eta ondarea gordetzeko eremua izateaz gain. Izan, bagara, nolabait, baino asko dugu hobetzeko.

Etorkizuneko liburutegietan arkitekturak, altzariek eta seinaletikak berebiziko garrantzia izango dute. Etxean, egongelan, irakurtzea gustatzen zaigu; denok dugu gustuko erosotasuna eta diseinua. Bada, eraman ditzagun liburutegietara! 
Liburutegi espazioak, museo baten ondoan, edota kirol  edo kulturgune baten ondoan dagoenak, kultur ekintzak eta eduki eguneratuak eskainiko ditu, eta  halaber, espazio hori teknologia berrien erakusleiho izango da..

Aprobetxatu uda presarik gabe ibiltzeko, irakurtzeko, irakurtzean beti ikasten baita zerbait, eta kanpora ateratzen bazarete ea liburutegiren bateko argazkirik egiten duzuen.

28

Eka / 2013

Ametsezko liburutegia

Autorea:

Egun, liburuzain guztiak etorkizuneko liburutegia irudikatzen ari garela, liburu elektronikoaren mailegutza plataforma imajinatzen, espazio antolatzen ohiko apalategirik gabe, geure burua informazioaren bitartekari bilakatzen…; une egokia deritzot Alberto Manguelek “Ametsezko liburutegi” ari buruz dioena gogora ekartzeko.

Alberto Manguel Donostiatik oihartzunik gabe pasa zen. Luisa Etxenike idazleari esker izan genuen aukera hori. Baina, komunikabideek ez zuten apenas horren berri eman.
Orduko hitzaldiak bere beste liburu batean izan zuen oinarri : “ Liburutegia gauean”. 2008ko urriaren 23an egon zen Donostian. Manguelek irakurketa, liburutegiak, irakurgaiak, izan zituen mintzagai.

2013ko ekainaren 13an 2012ko Espainiako olerkigintza Saria, Antonio Carvajal ere oharkabean pasa da gure hiritik; kazetariek ez dute haren berririk eman. Bai batean, bai bestean, Donostia Kulturaren komunikazio sailak bere eginbeharra ongi bete zuen. Baina, zein kultura mota interesatzen zaie medioei? Zorionez, Antonio Carvajalek argi utzi zuen ez duela ospea helburu, adituen onarpena baizik.

Ba al dago ametsezko liburutegirik?

Alberto Manguelek deskribatzen digun ametsezko liburutegia. “Errege Gorriaren ametsa” liburuan, bat egiten du alde askotan nire ametsetakoarekin. Manguelekin ehuneko ehunean ados ez banago ere, blogera ekarriko dut bere liburuaren atal hori, eta euskaratzen saituko naiz. Atal horren izenburua da: ” Ametsezko liburutegia definitzeko zenbait ohar”. Esaldi laburrez, era  poetikoan ematen ditu oharrak. Azken finean, liburutegiak gustuko dituela eta irakurketaren historian aditua dela jasotzen dugu.

Nire ametsezko liburutegia utopia bat da: Donostiako udal liburutegi berria eraikin bakar batean ikustea.

“Ametsezko liburutegia definitzeko zenbait ohar”

1. Ametsezko liburutegia irakurle batentzat bereziki egina dago. Irakurle guztiek sentitu behar dute beraiek direla aukeratuak.

2.  Ametsezko liburutegiaren atearen gainean Rabelaisen lelo bat dago idatzia. ” Lys ce que voudra” ” Irakur ezazu nahi duzuna”

3. Ametsezko liburutegia birtuala zein materiala  da. Teknologia guztiak onartzen ditu, euskarri guztiak, testu mota guztiak.

4. Ametsezko liburutegia sarbide errazekoa da. Ez eskailera garairik, ez lur irristakorrik, ez ate nahasgarririk, ezta zaintzaile beldurgarririk irakurle eta liburuen artean.

5. Ametsezko liburutegiak eserleku eroso baina irmoak ditu, besoentzako eta guzti, eta bizkaralde makurrak, Frantziako Liburutegi Nazionaleko Labrouste areto penagarrikoak bezalakoak.

6. 1250ean, Fournivaleko Richardek ametsezko liburutegia ” hortus conclusus” batekin konparatu zuen, hau da jardin itxi batekin.

7. Ametsezko liburutegiaren hormak adreiluzkoak edo egurrezkoak dira. Baditu, halaber, beirazko leiho ederrak bista ederrak eskeintzen dituztenak. Liburutegia ez da inoiz “hortus” guztiz “conclusus “.

8. Ametsezko liburutegiak batez ere liburuak ditu, baina ez bakarrik liburuak. Bertan biltzen dira ere mapak, koadroak, objektuak, musika, ahotsak, filmak eta argazkiak. Irakurtzeko lekua da, terminoaren adierarik zabalenean.

9. Ametsezko liburutegian irakurleak eskura ditu apalategiak. Ezustekoren bat aurkitzeko parada eman behar zaio irakurleari.

10. Liburutegi honetan apalak altuera egokian egongo dira beti, ez altuegi ez baxuegi.

11. Ametsezko liburutegian ez du inoiz egingo ez bero handirik ezta hotzik ere.

12. Ametsezko liburutegiak etiketatu gabe antolatzen du.

13. Ametsezko liburutegian ez dago behin-betiko atalik.

14. Ametsezko liburutegiaren mapa bere katalogoa da.

15. Ametsezko liburutegian janaria, edaria eta fotokopiagailuak ugari eta eskura errazak izango dira.

16. Ametsezko liburutegia isolagarria zein gainezkatua da; intimoa eta harreman sozialetara irekia; hausnarketarako, zein elkarrizketarako prestatua; lasai eta oparoa; eruditoa eta galderazalea; askoren desesperazioz josia eta irakurtzeke dagoenaren itxaropenaz jantzia.

17. Ametsezko liburutegiak litekeen liburu ororen promesa gordetzen du.

18.  Ametsezko liburutegian liburu bakoitzak beste baten egiten du oihartzun .

19. Ametsezko liburutegia etengabe berriztatzen den betirako antologia da.

20. Ametsezko liburutegiak ez du inoiz ixten.

21. Ametsezko liburutegian zirriborroak egin daitezke liburuetan.

22. Ametsezko liburutegia era berean jendartekoa eta ezkutukoa da. Klasiko ezagunenak eta ia inork ezagutzen ez dituenak gordetzen ditu.

23. Ametsezko liburutegian irakurleak ezarritako ordena hankaz gora jarri behar du.

24. Ametsezko líburutegiaren liburu kopurua aldakorra da. Alexandriako liburutegian zazpiehun erroilu omen zeuden; Jorge Luis Borgesen liburutegian bostehunera ez ziren iristen; Birkenau konzentrazio esparruko liburutegiak zortzi baino ez omen zituen, baina balio neurtezinekoak.

25. Hormaz, apalez eta liburuz osaturik badago ere, ametsezko liburutegia gure irudimenean dago; gogoan duguna da.

26.  Ametsezko liburutegiak jarraipenezko testua iradokitzen du; ez du hasiera argirik, ezta amaiera asmagarririk ere.

27. Ametsezko liburutegian ez dago debekaturiko libururik, ezta aholkaturikoak ere.

28. Ametsezko liburutegia hurbilekoa egiten zaio bai San Jeronimori, bai Noam Chomskyri.

29.  Ametsezko liburutegian irakurle guztiak, beti, ongi etorriak sentitzen dira.

30. Ametsezko liburutegiko orrialde bakoitza lehenengoa da. Ez dago azkenengorik.

31. Paul Valeryren burmuineko kutxak bezala, ametsezko liburutegian ondorengo izenak dituzten sailak daude: une egokiagoan ikastekoa;inoiz horretaz ez pentsatzekoa;
alferrikakoa bertan sartzea; aztertu gabeko edukia; zentzurik ez duten gaiak; bigarren bizitzan bakarrik azter daitekeen altxorra; premiazkoa; arriskutsua;delikatua; ezinezkoa; utzi; gordea; beste batzuk har dezaten ardura!; zaila, etab.

32.  Ametsezko liburutegiak Babelen madarikazioa desegiten du.

33.  Ametsezko liburutegiak gizarteak irudikatzen duenaren sinbolo da. Gizartea, bere burua ezagutzeko, liburutegien mende dago, horiek baitira gizartearen memoria.

34. Ametsezko liburutegia infinitoraino has daiteke, ez baitu toki fisikorik behar; eta jakintza guztien ezagutza eskain dezake, denbora fisikori ez baitu behar.

35.  Antigualeko hezurtegietan irakur zitekeen: ” zeure burua ikusten duzun eran ikusten dut nik neurea; ikusten nauzun eran ikusiko duzu zeure burua”. Antzekoa esan dezakegu liburutegi idealari buruz eta bertako irakurleez.

36. Ametsezko liburutegia ez da hezurtegi bat.

37.  Antzina liburutegiak apaiz egipziarren ardura ziren. Haiek hildakoen arimei liburuak ematen zizkieten, hildakoen erreinuetan lagungarri izango zitzaielakoan. Ametsezko
liburutegiak funtzio hori ere betetzen du, arimak gidatzeko sortea da.

38.  Ametsezko liburutegiak era berean, berritu eta mantendu egiten du. Ametsezko liburutegia arina da.

39. Zenbait liburu haiexek dira beraiek ametsezko liburutegia. Melvilleren Moby Dick,Danteren Divina Comedia, Chateaubrianden “ Las memoires d’ outretombe”

40. Ametsezko liburutegian ez da iparrorratzik behar. Bere itxura fisikoa bada ere bere egitura intelektuala.

41. Ametsezko liburutegiaren arkitektoa, beste edozerren gainetik, ametsezko irakurlea da.

42. Edozein tiranoren ezinezko helburua ametsezko liburutegia suntsitzea da.

43. Irakurle guztien ezinezko helburua da ametsezko liburutegia berreraikitzea.

44.  Ametsezko liburutegiak ( liburutegi guztiek bezalaxe) zuretzat bereziki idatzia izan zen lerro bat gordetzen du.

Gaur egun, etorkizun igarleek horrelako galderekin etengabeko erasoan ari zaizkiguralik: zertarako liburuz josiriko liburutegiak? Zergatik alferrik galdu leku preziatuak paper inprimatu multzo infinituak gordez?, onuragarri egiten zaigu Alberto Manguel bezalako irakurzale eta liburutegi zaleek idazten dutena irakurtzea.

Irakurle bakoitzak aurki dezala bere ametsezko liburutegia

27

Abe / 2012

Libururik salduenak, irakurrienak … eta ahaztuak

Autorea:

El silencio de los librosGaur egun, gure gizartean oso garrantzitsuak dira zenbakiak. Askok sinisten ez badituzte ere, edonon eskatzen eta agertzen dira estatistika datuak.

Modan dago komunikabideetan plazaratzea libururik irakurrienen zerrenda. Normalean hamar izenburu azaltzen dira, hizkuntza eta fikzioa, ez-fikzioa bereizten direlarik.

Liburutegizainok, libururik mailegatuenak aipatzen ditugu, aholkatzeko, laguntzeko asmoz. Baina,  komunikabideen eragina hain da handia, ezen libururik salduena baita irakurriena ere.

Bestaldean ditugu, berriz, ahaztutako liburuak, edota George Steinerrek dioen bezala : “ Liburuen isiltasuna”

Steinerrek bere saiakera labur honetan liburuek jasaten dituzten mehatxuez ari da, liburuen ahultasunez.Gaur egun mehatxu nagusietako bat da komunikabideen indarra. Berak dio “Komunikabideek bere, egiten ez duten edozein lehen eleberri, edota kritikoek berehala goraipatzen ez dutena, hamabost eguneko tartean desagertua da. Ez dago pentsatzeko astirik, ez dugu sakontzeko denbora ematen… Ez diegu ematen bizitzeko aukerarik.

2012ko abenduan, mailegatuen eta salduenen artean Greyren trilogia famatua daukagu.  Hori dela eta, bat-batean, literatura erotikoaren edizioa ugaritu da nabarmenki. Antzeko zerbait gertatu zen “ Emakumeak maitatzen ez zituzten gizonek” arrakastatsuaren ondoren, iparraldeko lurraldeetako eleberri beltzak gailurra ikutu zuen eta “Código da Vinci– ren ondoren merkaturatu ziren templario eta erlijio sektei buruzko liburu ugari.

Liburutegizainon ardura da beste liburu ahaztu horiek berreskuratzea ; arras ongi baitakigu kalitate handiko liburuak direla.
Hala ere, ez naiz inolaz ere bestsellerrak kentzekoen aldekoa, ez horixe. Egon behar dute liburutegietan ; baina baita bestelakoak ere. Gure lana da klasikoak berreskuratzea eta modu erakargarrian gure apaletan kokatzea irakurleak erakartzeko, bereganatzeko.

Estreinatu da gabonetan Víctor Hugoren ” Los miserables” eleberrian oinarritutako film musikala. Amerikar bertsioa, aktore ospetsuak… Baino, nork irakurri du jatorrizkoa? Zin dagizuet ez dagoela bere handitasunera hurbilduko den aldaki berririk. Victor Hugoren nobela hau ez dago euskaraz.

Antzeko zerbait esan dezakegu “Bel ami” filmari buruz. XIX.mendeko beste idazle batena da: Guy de Maupassantena, Flauberten jarraitzaile bat ; beste ahaztuetako bat! Oraingo honetan, gainera, filmak ez du liburuarekiko leialtasunik, okerrekoa da egindago interpretazioa.
Liburu hauek irakurleei eskaini izanez gero, nekez hartuko zituzten. Baina, asko dira pelikula horiek ikustera joango direnak, edo DVDa maileguan eramango dutenak. Literatura klasikoa ez dago modan.

Baina, zeri deritzogu literatura klasikoa?

Arazoa hemen dagoela esango nuke; askoren aburuz, klasikoez aritzen garenean, Cervantes eta Shakespearez ari garela uste dute.

 Klasikoez ari garenean esan nahi dugu, denboran biziraun duten liburuak direla ; betirako egokiak diren pertsonaiak sortu direla haien orrietan.
Gaur egun, Interneti esker literatura klasikoa eskura daukagu dohanik liburutegi digital handietan: Espainiako Liburutegi Digitala, Kongresuko liburutegian, Frantziako Liburutegi Digitalean, Gallica izenekoa, Europeana… Baina, aukera hau ez dela behar den neurrian baloratzen esango nuke. Badirudi, bakarrik aintzat hartzen dugula kazetariek ekartzen dituzten nobedadeak.

Klasikoak dira jada: Hemingway, Kafka, Heinrich Boll, Ryu Murakami, Juan José Millas, Josef Svorecky,  Mario Soldati, Toni Morrison,  Ralf Ellison, Anais Nin, Naipaul etab.
Antzekoa gertatzen zaigu euskal literaturan. Badaude izenburu ahaztuak: “Mantal urdina”, “Elsa Scheelen”, “Oilarraren promesa” “Ehun metro“…

Liburuzainen bitartekari lana, klasikoen gomendioekin ere egin behar da.

Gabonetan, guztiok oparitzen dugu libururen bat. Ez badago hamar salduenen artean, hobeto!
.

23

Uzt / 2012

Irakurri : hamaika idazki literario irakurtzeari buruz

Autorea:

Aurtengo Donostiako liburu eta disko azokan, bi liburu erosi nituen: Ramon Saizarbitoriaren “Martutene”, eta ondorengo hau, Irakurtzen: hamaika idatzi literario irakurtzeari buruz. 2008an Meettok argitaletxeak plazaraturiko liburua dugu hau, euskaraz jatorriz  idatzia eta gero erderara itzulia.

Hamaika euskal idazlek bere liburuekiko, irakurtzearekiko bizipenak aitortzen dizkigute; irakurtzeko grina nola piztu zitzaien kontatzen digute; beraien ezinbesteko liburuen zerrenda ematen digute… Zenbait pertsonen irakurtzeko beharra ere aipatu dute.

Hamaika kontakizun dira, oso literarioak, eta nolabait, irakurtzearen garrantzia sakralizatzen dute. Gaur egun irakurtze digitala dela eta etengabeko eztabaidan gaude. Nicholas Carrek dioenez , pantailan ez omen dugu arretaz irakurtzen, surfeatzen omen dugu, entretenitzen omen gara loturak, linkak direla medio. Beste batzuk, berriz, Clay Shirkek esaterako, esaten dute nahikoa dela, gogaituak gaudela
irakurtze sakon eta arinez aritzeaz eta entzuteaz.

Nire ustez, orain eta lehen, beti egon dira irakurtzeko maila eta estilo desberdinak.

Oso gomendagarria da liburua. Niri gehien gustatu zaidan narrazioa, “Liburu ibiltariak” Felipe Juaristirena. Eta zuri zein?