17

Api / 2015

Garai bakoitzerako liburu bat

Autorea:

Para cada tiempo hay un libroAlberto Manguelek berriro ere harritu gaitu bere liburu berriarekin. Liburuei buruz jarduten du oraingoan
ere; idazle, liburuzain, irakurle…irakurketari buruz egiten du hausnarketa.

Testuaren edertasuna
aipatzekoa da: poetika aldetik eta oraingoan argazkien originaltasunagatik ere.

Hamabi hausnarketa labur dira, izenbururik gabekoak. Testuen artean Alvaro Alejandro artistaren argazkiak tartekatzen dira.

Argazkiek, txuri-beltzez, lotzen dute irakurketa egoera anitzekin: gizon bat txirrindaren gainean irakurtzen, beste bat euripean, liburu baten orriak komunean, liburuak zuhaitzetan, baita hizkiak ere; estatua irakurlea; sagutegiak harrapatu duen liburua; kafe hondarrak; liburu hitza hizkuntza anitzetan... Denetara 61 argazki dira.

Egoera bakoitzerako liburu bat dago, baina Manguelek erruki dio egoera larri batean liburu egokia aurkitzen ez duenari. Admunsen gizajoak, hego poloa arakatu zuenak, ez zuen zorte onik izan. Gau izoztu haietan, gauero-gauero liburu bera irakurri behar izan zuen. Gaudens Doktorearen tratatu jasanezina: “Haren bakardade eta sofrikarioan bere Magestate Sakratuaren erretratua”

Manguelen liburuan, Oscar Wilde, Doris Lessing, Thomas Love Peacock, Dante, Madame Bovary, Truman Capote eta beste hainbat idazle agertzen zaizikigu orrialdeetan zehar Mangueli lagunduz irakurketaren plazera definitu nahian.

Dena den, ni liburuzaina naizenez liburutegieekin zerikusia duen pasarte baten bila aritu naiz. Eta bila eta bila, aurkitu ere egin dut: oso istorio polita da, Sarajevoko liburutegia, Haggadah eta liburuzain ezezagun prestu bati buruz.

“1992ko abuztuaren 25ean, serbiar gudarosteek berariaz Sarajevoko Liburutegi Nazionala bombardatu zuten. Milioi bat liburu eta ehundaka mila eskuizkribu inguru suntsitu zituzten. Salbatu zituzten altxor gutxi batzuen artean dago hebrear eskuizkribu iluminatu bat, Sarajaveko Haggadah.
Duela bost mende, Juduak Espainiatik bota zituztenean, ihesian atera zen irakurle batek salbatu zuen liburu hori.
Bigarren mundo gerran Haggadah Sarajevoko liburuzain musulman batek salbatu zuen. Naziek erre ez zezaten ezkutatu zuen.

1999an, Serbiarrek Sarajevo erasotu zutenean, milaka musulman kanporatu zituzten Kosovotik, haien artean idazkera hebrereaz idatzitako izkribu bat zeraman emakumea.
Emakumeak ez zuen hizkuntza hura ulertzen, baina Macedonian sartzean, modu txarrean hartu zuten eta berak judutar komunitateari erakutsi zien zeraman idatzi hori.
 Dirudienez, orri hori erakutsi zuen unea magikoa izan zen. Paper hori eman omen zioten Haggadah salbatu zuen liburuzain musulmanari Israelgo gobernukoek esker moduan, hura salbatzeaz gain, yugoslaviar judutar askori bere etxean aterpe emateagatik ere.

Emakume hura gehiegikeri etnikoen biktima zen. Israelgo gobernuak babesa eman zion berari eta familia osoari. Aitak salbatu zuen baten semeak egin zion harrera. Emakumeak esan zuen ” ‘Nire aitak bihotzak eskatzen ziona egin zuen, ez zuen ezer espero horren truke

Haggadaharen historiari buruz berriki idatzi dute eleberri bat. Geraldin Brooksek idatzia da, hain zuzen ere, “ liburuaren zaindariak” izenekoa; erraz irakurtzen da.

Sarajevoko setioa eta Balkanetako gerra dira azken urteetako gertakaririk gogorrenetakoak. Ezin ditugu ahaztu, hori baita injustizia jasaten dutenei egin diezaiekegun kalterik handiena. Europako gainontzeko herrialdeak , askotan bezala, beranduegi iritsi ziren, egindako sarraski etnikoak ekiditeko.

Garai edo une bakoitzerako liburu bat dago, eta Manguelek dioen moduan ” Ez dakit zein liburu izango ditudan aukeran nire azken bidaian” baina, liburuak ditugun bitartean, ez dago ahantz ez daitekeen traidorerik ezta disgusturik ere. Ez dut uste traidoreek irakurtzen dutenik. Ala, oker ote nago?

28

Eka / 2013

Ametsezko liburutegia

Autorea:

Egun, liburuzain guztiak etorkizuneko liburutegia irudikatzen ari garela, liburu elektronikoaren mailegutza plataforma imajinatzen, espazio antolatzen ohiko apalategirik gabe, geure burua informazioaren bitartekari bilakatzen…; une egokia deritzot Alberto Manguelek “Ametsezko liburutegi” ari buruz dioena gogora ekartzeko.

Alberto Manguel Donostiatik oihartzunik gabe pasa zen. Luisa Etxenike idazleari esker izan genuen aukera hori. Baina, komunikabideek ez zuten apenas horren berri eman.
Orduko hitzaldiak bere beste liburu batean izan zuen oinarri : “ Liburutegia gauean”. 2008ko urriaren 23an egon zen Donostian. Manguelek irakurketa, liburutegiak, irakurgaiak, izan zituen mintzagai.

2013ko ekainaren 13an 2012ko Espainiako olerkigintza Saria, Antonio Carvajal ere oharkabean pasa da gure hiritik; kazetariek ez dute haren berririk eman. Bai batean, bai bestean, Donostia Kulturaren komunikazio sailak bere eginbeharra ongi bete zuen. Baina, zein kultura mota interesatzen zaie medioei? Zorionez, Antonio Carvajalek argi utzi zuen ez duela ospea helburu, adituen onarpena baizik.

Ba al dago ametsezko liburutegirik?

Alberto Manguelek deskribatzen digun ametsezko liburutegia. “Errege Gorriaren ametsa” liburuan, bat egiten du alde askotan nire ametsetakoarekin. Manguelekin ehuneko ehunean ados ez banago ere, blogera ekarriko dut bere liburuaren atal hori, eta euskaratzen saituko naiz. Atal horren izenburua da: ” Ametsezko liburutegia definitzeko zenbait ohar”. Esaldi laburrez, era  poetikoan ematen ditu oharrak. Azken finean, liburutegiak gustuko dituela eta irakurketaren historian aditua dela jasotzen dugu.

Nire ametsezko liburutegia utopia bat da: Donostiako udal liburutegi berria eraikin bakar batean ikustea.

“Ametsezko liburutegia definitzeko zenbait ohar”

1. Ametsezko liburutegia irakurle batentzat bereziki egina dago. Irakurle guztiek sentitu behar dute beraiek direla aukeratuak.

2.  Ametsezko liburutegiaren atearen gainean Rabelaisen lelo bat dago idatzia. ” Lys ce que voudra” ” Irakur ezazu nahi duzuna”

3. Ametsezko liburutegia birtuala zein materiala  da. Teknologia guztiak onartzen ditu, euskarri guztiak, testu mota guztiak.

4. Ametsezko liburutegia sarbide errazekoa da. Ez eskailera garairik, ez lur irristakorrik, ez ate nahasgarririk, ezta zaintzaile beldurgarririk irakurle eta liburuen artean.

5. Ametsezko liburutegiak eserleku eroso baina irmoak ditu, besoentzako eta guzti, eta bizkaralde makurrak, Frantziako Liburutegi Nazionaleko Labrouste areto penagarrikoak bezalakoak.

6. 1250ean, Fournivaleko Richardek ametsezko liburutegia ” hortus conclusus” batekin konparatu zuen, hau da jardin itxi batekin.

7. Ametsezko liburutegiaren hormak adreiluzkoak edo egurrezkoak dira. Baditu, halaber, beirazko leiho ederrak bista ederrak eskeintzen dituztenak. Liburutegia ez da inoiz “hortus” guztiz “conclusus “.

8. Ametsezko liburutegiak batez ere liburuak ditu, baina ez bakarrik liburuak. Bertan biltzen dira ere mapak, koadroak, objektuak, musika, ahotsak, filmak eta argazkiak. Irakurtzeko lekua da, terminoaren adierarik zabalenean.

9. Ametsezko liburutegian irakurleak eskura ditu apalategiak. Ezustekoren bat aurkitzeko parada eman behar zaio irakurleari.

10. Liburutegi honetan apalak altuera egokian egongo dira beti, ez altuegi ez baxuegi.

11. Ametsezko liburutegian ez du inoiz egingo ez bero handirik ezta hotzik ere.

12. Ametsezko liburutegiak etiketatu gabe antolatzen du.

13. Ametsezko liburutegian ez dago behin-betiko atalik.

14. Ametsezko liburutegiaren mapa bere katalogoa da.

15. Ametsezko liburutegian janaria, edaria eta fotokopiagailuak ugari eta eskura errazak izango dira.

16. Ametsezko liburutegia isolagarria zein gainezkatua da; intimoa eta harreman sozialetara irekia; hausnarketarako, zein elkarrizketarako prestatua; lasai eta oparoa; eruditoa eta galderazalea; askoren desesperazioz josia eta irakurtzeke dagoenaren itxaropenaz jantzia.

17. Ametsezko liburutegiak litekeen liburu ororen promesa gordetzen du.

18.  Ametsezko liburutegian liburu bakoitzak beste baten egiten du oihartzun .

19. Ametsezko liburutegia etengabe berriztatzen den betirako antologia da.

20. Ametsezko liburutegiak ez du inoiz ixten.

21. Ametsezko liburutegian zirriborroak egin daitezke liburuetan.

22. Ametsezko liburutegia era berean jendartekoa eta ezkutukoa da. Klasiko ezagunenak eta ia inork ezagutzen ez dituenak gordetzen ditu.

23. Ametsezko liburutegian irakurleak ezarritako ordena hankaz gora jarri behar du.

24. Ametsezko líburutegiaren liburu kopurua aldakorra da. Alexandriako liburutegian zazpiehun erroilu omen zeuden; Jorge Luis Borgesen liburutegian bostehunera ez ziren iristen; Birkenau konzentrazio esparruko liburutegiak zortzi baino ez omen zituen, baina balio neurtezinekoak.

25. Hormaz, apalez eta liburuz osaturik badago ere, ametsezko liburutegia gure irudimenean dago; gogoan duguna da.

26.  Ametsezko liburutegiak jarraipenezko testua iradokitzen du; ez du hasiera argirik, ezta amaiera asmagarririk ere.

27. Ametsezko liburutegian ez dago debekaturiko libururik, ezta aholkaturikoak ere.

28. Ametsezko liburutegia hurbilekoa egiten zaio bai San Jeronimori, bai Noam Chomskyri.

29.  Ametsezko liburutegian irakurle guztiak, beti, ongi etorriak sentitzen dira.

30. Ametsezko liburutegiko orrialde bakoitza lehenengoa da. Ez dago azkenengorik.

31. Paul Valeryren burmuineko kutxak bezala, ametsezko liburutegian ondorengo izenak dituzten sailak daude: une egokiagoan ikastekoa;inoiz horretaz ez pentsatzekoa;
alferrikakoa bertan sartzea; aztertu gabeko edukia; zentzurik ez duten gaiak; bigarren bizitzan bakarrik azter daitekeen altxorra; premiazkoa; arriskutsua;delikatua; ezinezkoa; utzi; gordea; beste batzuk har dezaten ardura!; zaila, etab.

32.  Ametsezko liburutegiak Babelen madarikazioa desegiten du.

33.  Ametsezko liburutegiak gizarteak irudikatzen duenaren sinbolo da. Gizartea, bere burua ezagutzeko, liburutegien mende dago, horiek baitira gizartearen memoria.

34. Ametsezko liburutegia infinitoraino has daiteke, ez baitu toki fisikorik behar; eta jakintza guztien ezagutza eskain dezake, denbora fisikori ez baitu behar.

35.  Antigualeko hezurtegietan irakur zitekeen: ” zeure burua ikusten duzun eran ikusten dut nik neurea; ikusten nauzun eran ikusiko duzu zeure burua”. Antzekoa esan dezakegu liburutegi idealari buruz eta bertako irakurleez.

36. Ametsezko liburutegia ez da hezurtegi bat.

37.  Antzina liburutegiak apaiz egipziarren ardura ziren. Haiek hildakoen arimei liburuak ematen zizkieten, hildakoen erreinuetan lagungarri izango zitzaielakoan. Ametsezko
liburutegiak funtzio hori ere betetzen du, arimak gidatzeko sortea da.

38.  Ametsezko liburutegiak era berean, berritu eta mantendu egiten du. Ametsezko liburutegia arina da.

39. Zenbait liburu haiexek dira beraiek ametsezko liburutegia. Melvilleren Moby Dick,Danteren Divina Comedia, Chateaubrianden “ Las memoires d’ outretombe”

40. Ametsezko liburutegian ez da iparrorratzik behar. Bere itxura fisikoa bada ere bere egitura intelektuala.

41. Ametsezko liburutegiaren arkitektoa, beste edozerren gainetik, ametsezko irakurlea da.

42. Edozein tiranoren ezinezko helburua ametsezko liburutegia suntsitzea da.

43. Irakurle guztien ezinezko helburua da ametsezko liburutegia berreraikitzea.

44.  Ametsezko liburutegiak ( liburutegi guztiek bezalaxe) zuretzat bereziki idatzia izan zen lerro bat gordetzen du.

Gaur egun, etorkizun igarleek horrelako galderekin etengabeko erasoan ari zaizkiguralik: zertarako liburuz josiriko liburutegiak? Zergatik alferrik galdu leku preziatuak paper inprimatu multzo infinituak gordez?, onuragarri egiten zaigu Alberto Manguel bezalako irakurzale eta liburutegi zaleek idazten dutena irakurtzea.

Irakurle bakoitzak aurki dezala bere ametsezko liburutegia