28

Uzt / 2015

Kontuz kolono digitalekin

Autorea:

Elogio del papelRoberto Casatik “ Goratzarrea paperari izenburua, eta ” Kolonialismo digitalaren
kontra” azpititulua duen liburua idatzi du.

Roberto Casati filosofo eta pentsalaria da eta Pariseko CNRSaren zuzendaria da ( Centre National de la Recherche Scientifique). Bere currículuma ezagututa, entzun eta kontuan hartzeko iritziak ematen dituela esango nuke, nahiz eta kolono digitalek, betiko moduan, zaharkituriko eta jaitotzez analogiko den pertsona baten iritziak direla sinerarazi nahi.

Casatik, liburuan, gizarte digitalean sortzen diren arazo asko aztertzen ditu; eta guztiak garrantzitsuak dira.

Liburuaren sarreran, Casatik zenbait auzi azaleratzen ditu. Horietako lehenengoa da: irakurketa paperean ala pantailan?. Hitzez hitz berak dioena idatziko dut: “ Banaketa kate erraldoiek ( Apple, Amazon, Google…) hiperadimentsuak eta nekaezinak diren robot hordak dituzte. Haiek guk eta beste guztiek irakurtzen duguna irakurtzen dute eta zer irakurri aholkatzen digute; gure etxe eta eskolatan sartzen dira, dena kolonializatuz; ohiko ditugun ordenagailuen itxura dute, baina bene-benetan, zer dira? Bada, megastoreen erakuslehio erraldoiak erosle konpultsiboen bila.

Aurkezten digun bigarren auzia da kolonialismo digitalari buruzkoa. Liburutegien munduan dagoeneko ohikoa da “jaiotzez digitala” términoa erabiltzea.  Marc Prenskyk sortutako kontzeptua da.

Baina, nik neuk behintzat, ez nuen orain arte aurkitu kolononialismo digitalari buruz hain argi aritzen zen libururik. Ezagutzen nuen, bai, baita irakurri ere, Jaron Lainerren ” Artalde digitala”, eta erosi berri dut bere azken liburua “ Norenpean dago munduaren kontrola? Baina, Lainer Silicon Valey-ko ernegaritzat dute gehienek.
 Zein dira kolono digitalak?

Kolonialismo digitala printzipio xume batean oinarritzen den ideologia da: Egiterik baduzu, egin behar duzu”. Hau da, edozein jarduerak eremu digitalera migratzerik badu, migratu behar du. Kolono digitalek eskura dituzten baliabide guztiak erabiliko dituzte gure bizitzako arlo guztiak digitalizatzeko: aisia, irakurketa, hezkuntza, aholkularitza, planifikazioa, komunikazioa, eraikuntza, medikuntza… Guztiak digitala izan behar du haientzat.

Eta, haiei aurre egiten dieten guztiak,” ludista”  kategorian sailkatzen dituzte. Makinen suntsitzailetzat hartzen dituzte; dagokien garaian bizitzen ez dakitela diote. Kolono digitalek ez dute eztabaida edo debatea ere onartzen.

Casatik mundu digitalera migratzea derrigorrezkoa ez dela baieztatzeari egiten dio. Ez da nahikoa, adibidez, liburu digitalek funtzionatzen dutela frogatzeak, eremu guztietan
eta euskarri unibertsal bezala, irakurketarako eta eskolarako liburu elektronikoa inposatzea. Kolono digital ez izateak ez du ekartzen digitalizazioaren kontra  egotea. Ez horixe, erabat absurdoa litzateke; elektrizitatearen aurka egotea bezalaxe. Autoreak oso argi adierazten du hori: ez dio alergiarik digitalizazioari. Berak, hain zuzen, teknologia berriak erabiliz ibilbide akademikoak diseinatzen ditu. Baina, uste du kasuan kasuko aztertu behar dela migrazioa egiteko ala ez egiteko.

Adibidez, argazkigintza liberatu da eta ikus-oharrak hartzeko baliabide bat bihurtu da. Baina, bozka elektronikoak, aldiz, giza kontrol arriskua dakar; ondorioz, debekatu beharko litzateke?

Beste adibide batzuk ere ematen ditu. Geolokalizazioak aukera handiak ematen ditu, baina, era berean, arriskuak dakartza norbanakoaren ziurtasunerako. Izan al daiteke agresio politiko edo komertziala ere?

Tekonologia berriak onuragarriak direla hezkuntzan ez dago frogatua. Ikerketa sakonak  egingabe daude. Eskolan erresistentzia pixka bat egitea komeni dela dio Roberto Casatik.
2015eko maiatzaren 31ko Semanalean aurkitu nuen bitxikeria bat: ” Algoritmoaren tirania” . Artikulu horretan hiru pertsonaia ospetsuk mundu digitala kritikatzen dute. Lehenago aipatu dudan Jaron Lainer da horietako bat, eta besteak dira: europar politikaria den Margrethe Vestager, eta David Eggers idazlea. Vestager Googlen kontra aritzen da, eta Eggers-ek pribatutasuna galtzeko arriskua gogorarazten digu. bere nobelan.

Liburuzainek ezagutarazi behar ditugu gizarte digitalaren ahots kritikoak.  Interneteko handiek (Google, Amazon, Silicon Valley…) agindu ziguten Arkadia zoriontsua izango zela  gizarte digitala. Errealitatean horren ordez kontrola, desberdintasuna eta langabezia ekartzen ari baita, maiz, mundu digital horrek. Horri aurre egiteko, eusteko, irakurtzea beharrezkoa da, asko irakurtzea ; baita entzutea ere.

30

Mar / 2015

Euskal digitalizazio bibliografikoaz, taifen erreinuak?

Autorea:

Euskal Digitalizazioa -Jakin Aldizkariariajakin 160Jakin 172 Jakin 1852014ko azaroa-abenduaren Jakin aldizkariko 205.zenbakian, hiru gai interesgarri lantzen dira: euskal kultura, euskal liburugintza eta digitalizazioa Euskadin.

Euskal kulturaz, Harkaitz Cano, Danele Sarriugarte, Iñigo Astiz,Nora Arbelbide, Alberto Barandiarán, Garazi
Arrula Ruiz, Antton Iturbe, Haizea Barcenilla, Koldo Almandoz eta Iñaki Etxeleku aritzen dira.

2013ko euskal liburugintzaz, urtero bezala Joan Mari Torrealdaik hitz egiten du. Urte horretan euskaraz argitaratutako lan guztiak jasotzen ditu, eta sektorearen joerak aztertu. Iturri moduan deposito legalaren bitartez bildutako liburu guztiak darabiltza.

Gai horietaz gain, 205. zenbaki horrek Gerardo Luzuriagaren eta Roberto Kerexetaren azkenengo artikulua dakar: Digitalizazioa Euskadin 2011-2013 bitartean . Gaur egun liburutegien munduan biziki egunekoa dugun gaia da. Digitalizazio proiektuak 2007.urtetik aurrera jasotzen dituzte Jakin aldizkarian, lehenengo artikulua 160.zenbakian agertzen da. Hurrengoa, 2009an, 172.zenbakian, eta 2011n 185.zenbakian.

Artikulu hori paperean azkena izango da, hemendik aurrera era digitalean baino ez da argitaratuko,
aldizkariaren webaren “Liburuaren behatokia” izeneko atalean.

Digitalizazioaren abantailak onartzen baditut ere: eguneratze azkarra, kontsultatzeko erraztasuna…, nolabaiteko pena ematen dit jakiteak hemendik aurrera artikulua digitalean azalduko dela bakarrik. Analogikoa naizela beti onartu dut eta Bernardo Atxagak dixit: ” Ez dezagun gutxietsi ukimena”, paperak oraindik zer eman handia du.

Zer gara ikustekoak?

Egileek diotenez, digitalizatzen jarraitzen bada ere, murrizketek izugarri moteldu dute proiektu askoren abiatzea. Eusko Jaurlaritzak bertan behera utzi du liburutegien digitalizazio proiektuentzako urteroko
dirulaguntza; artxibategienak, aldiz, aurrera darrai.

Bestalde, azpimarratzen dute, formatu guztiak bateratu eta planifikatuko lukeen “Liburutegi Nazionalarenfalta, Europeanan agertuko litzatekeen bakarra. Euskal digitalizazioan buruzagitza bakar baten hutsunea
sumatzen dute eta bat nator beraiekin.

Zein formatotan digitalizatu behar da? Zein bilduma digitalizatu behar ditugu? Zenbat liburutegi digitalera jo behar du erabiltzaileak? Nork gorde behar du digitalizatutakoa? Liburutegi digital horiek guztiak mantendu behar
ditugu? Galdera ugari ditugu gai honen inguruan.

Eusko Jaurlaritzak “ Liburuklik Euskal liburutegi digitala” izena jarri zion bere liburutegi digitalari; Liburuklik weba 2011n abian jarri zen. Baina, ordurako beste zenbait liburutegik abiatua zuen beraien bidea:, Donostiako Koldo Mitxelenak,  Antxo Jakituna Fundazioak, Bizkaiako Foru liburutegiak, eta gure Donostiako Udal liburutegi Sareak, besteak beste. Gure proiektua 2003an abiatu zen hiriko egunkari bildumak digitalizatuz.

Ondorioz, beste behin ere, ikertzaileek web bat baino gehiago kontsultatu beharko du euskal fondoak aztertzeko. Berriro ere Europeanan zenbait dira euskal erakundeak, eta ez bakarra eta batua.

Egileek azpimarratzen duten beste zerbait da, tekonologia informatikoari planifikazioari baino garrantzi handiagoa ematen zaiela proiektu hauetan. Eusko Jaurlaritzak oso proiektu interesgarri eta beharrezko abiatu ditu, adibidez, Ondarenet: euskal weba biltzeko asmoa. Abiatu berria dute ere e-book mailegu plataforma berria.

Digitalizazioaz ari garenean, ez ahaztu dirutzaz ari garela.

Kezkagarria ere egileentzat digitalizatutakoaren iraupena. Badira urteak liburutegi handiak digitalizatzen hasi zirenetik, Eusko Jaurlaritzak 2011n Liburuklik martxan jarri baino lehenagotik. Badaude, dagoeneko, digitalizazioaren argotek dioen bezala, freskatu, berritu behar diren orrialdeak. Ba al dago horretarako dirurik? Eusko Jaurlaritzak beregain hartuko al du ardura hori? Ez dago euskal deposito digitalik, eta esan dezakegu web asko galduko ditugula, gorde ez ditugun testu ugari dago, eta ez dira gordeko inoiz. Hori guztia gure memoriaren atal bat da.

Artikulu egileek adierazten dute ere haien kezka administrazio elektronikoa eta e-book-ak direla eta.  Dagoeneko e-bookak mailegatzen hasi dira on-line irakurketa publikoko sareko liburutegiak, baina ez gara jabeak, bitartekariak baizik.  Esan behar da arrakasta handia izan duela proiektuak. Dena den jabe izatetik pasa gara erabiltzaile izatera eta hori desabantaila da.

Pirateriaz ere aritzen dira, baita DRMei eta Amazonen kultur kolonizazioaz;  eus.domeinua eta autoedizioa ere aipatzen dituzte.

Arreta handiz jarraitu dut Euskadiko digitalizazioari buruzko ikuspegi hau, merito handikoa baita: beharrezkoa, kritikoa, osoa eta sakona.

Aurtengo egitasmo berrien atalean jakin dut Amazonek lekua egin diela euskaraz idatziriko liburuei. Belokeko Monastegiak Interneten jarri dituela 12.000 orduko grabaketak . Grabazio horietan, bertso saiok, Matalaz pastorala…eta Euskal Wikipediarako artikuluak sortzen dituen robota “ bot” izenekoa dagoela, halaber, Rudolf Trebitsch (1906-1913) austriarraren diska bilduman zein garrantzia duen euskal musikak. Kopiak Azkue liburutegian daude.. Egileei ez die ihes egiten inolako proiekturik, handia, zein txikia.

Bukatzeko, animatu nahi ditut egileak eta Jakin aldizkaria beraien lanarekin jarrai dezaten. Bakarrik euskaraz aritzen direlarik, zabalkuntza  txikia da, eta erraza daiteke desanimatzea.

26

Aza / 2014

Berrikuntzak liburutegietan, bat-batekotasuna ala planifikazioa?

Autorea:

BBerrikuntzak LiburutegietanZenbait hitz modan jartzen dira, adibidez, berrikuntza hitza. Geureganatzen ditugu eta adiera desberdin eta anitzak ematen dizkiegu. Batzuetan modan egoteko baino, ez ditugu erabiltzen, haien esanahia ondo ezagutu gabe bada ere. Besteetan manipulatzen ditugu.
Adiera anitzeko hitzak izan ohi dira.

Gainera, berrikuntza hitzari liburutegi eransten badiogu, gutako gehienei berrikuntza
teknologikoa datorkigu bururura: QR kodigoak, errealitate areagotua, sare sozialak, mailegu elektronikoaren plataformak, NFC ( Near field communication) teknologia,
Raspberry pi-a etabar luzea… Termino horietako asko ingeles hutsean erabiltzen dira, “cloud computing” edo “Hodei konputazioa” (euskarazko wikipedian aurkitu dut) esate barerako, eta ez ditugu itzultzen gaurkotasunaren eta ingeles hizkuntzaren kolonialismoaren adierazle dira eta.

Berritzaileak al gara liburutegitan? Nork iragarriko zukeen duela urte batzuk?

Ironiak alde batera utzita, Maribel Riazak ,” Berrikuntzak liburutegietan” liburuaren egileak, gure lanbidearekin loturiko alderdi berri guztiak era bikainean arakatzen ditu.

Berrikuntza hitza ondo definitzeaz gain, sorkuntza ez dela berrikuntza argitzeaz gain, nire ustez, garrantzi handiko beste zerbait egiten du: berrikuntzaren planifikazioaz hausnartzen du.

Nire interesa pizten duen bakarra ez da berrikuntza teknologikoa, beste bat baizik, hau da, liburutegi ereduari, edota liburutegi sareari ezarri behar zaion berrikuntza. Prozesuen berrikuntzaz ari naiz, erabiltzaileekiko harremanenaz, lan-taldearen pentsaerarenaz, eta, nola ez, liburutegiko zuzendariari dagokion berrikuntzaz.

Eusko Jaurlaritzak liburu elektronikoen on line mailegu plataforma berritzailea, jarri duen honetan, beta eman beharko genioke planifikazio lanari eta, Euskadin nahi dugun liburutegi sistema edo liburutegi sarea egituratu eta planifikatu: funtzionamendua, giza eta ekonomia baliabideak, Aldundietako liburutegien parte hartzea

Ez dugu helburu lan-taldeak sortzea, benetako planifikazio egitea baizik eta dagokionari. Tranpa egitea da pentsatzea denon iritzia berdina dela.

” Euskadiko liburutegiaren berrantolaketa” litzateke, hain zuzen, berrikuntzarik onena. Bitartean Maribel Riazaren liburua irakurtzea gomendatzen dizuet eta baita ere “El profesional de la Informacion” bildumako beste aleak ere. Laburrak, argiak eta erabatekoak dira.

Post-data. Kasualitatea izan da berrikuntzaz hitzegitea eta jakin dut, datorren abenduaren 16an Guggenheim Bilbao Museoan, aurkeztuko dutela “Berrikuntzaren gidaliburua 2014”, Liburuaz aparte solasaldia honako izenburuarekin Susperraldia bultzatzen duten pertsona berritzaileak”

31

Urr / 2013

Nola agertzen gara sare sozialetan?

Autorea:

Javier Leiva en San SebastiánLiburutegiaren eguna ospatu berria dugu. Aurten zenbait elkarrizketa antolatu dugu, gaia zelarik: “Liburutegi publikoak: ondarera sarbidea” .

Hilaren 22an mahai inguru bat egin zen Euskal Herriko liburutegi digitalei buruz. Beste post batean jardungo dut horretaz. 24an, Asun Balzolaren munduari buruz aritu ginen, bere ondarea, bere ilustrazioak gordetzen ditugu gure Haur Liburutegi Nagusian.

Koldo Mitxelena, Tabakalera eta Udal liburutegien arteko elkarlana oso positiboa izan delakoan gaude. Bizikidetza bide berri on bati ekin diogu.
Halere, oraingo honetan nire asmoa Javier Leivaz hitz egitea da. Donostian egon da, urriaren 23an eta beti da aberrasgarria berari zuzenean entzutea, ez era birtualean. On line-eko gure famaz edo erreputazioaz mintzatzeko eskatu genion; hau da, nola agertzen gara sare sozialetan? Ze irudi ematen dugu?

On line ospearen kudeaketa” bere liburua abiapuntutzat hartuta, Javierrek hausnarketarako bidea ireki zigun: Nolakoa da gure irudia sarean? Nola kudeatu beharko genuke?

Hitzaldiaren lehenengo atalean sarean gutako bakoitzaren zenbat datu eta informazio dagoen gogorarazi zigun. Benetan ez omen garen jabetzen horretaz. Sarean esaten duguna, sarean jartzen ditugun argazkiak, gure bizimodua agerian uzten dute. Interpretagarriak diren datu ugari daude sarean. Adibide bezala bideo hau proposatu zigun ” Historiako aztirik hoberena”

Gutaz diotena ona edo txarra izango da, baina garrantzitsuena omen da argi izatea guk geuk igorri nahi dugun irudia. Probokatzaileak bagara, horren jakitun izan behar dugu.

Ez du axola enpresa handia, zuzendari edo liburuzain garen. Inportanteeena da erabakitzea zer nahi dugun islatu, zer etekin atera nahi dugun, eta azkenik ebaluatu eta neurtu. On line daukagun famak kezkatu behar gaitu, gure aurkezpen txartela da. Gure paperezko aurkezpen txartelen diseinua zaintzen bagenuen, era berean arreta berezia eskaini behar diogu sarean ematen dugun irudiari.
Javier Leivak gure estrategia prestatzen erakusten digu, eta baita gutaz sarean esaten dena entzuten ere.

Arlo pertsonalean oso inportantea da gure irudia sarean gure lan aukerak direla eta. Gazteek kontuan izan beharko lukete, lan bila hasten direnean, enpresetako kontratatzaileek sarea arakatuko dutela informazio bila. Ez dute bakarrik begiratuko nolakoak garen gu, baita zein diren gure lagunak ere.

Javierren hitzaldia streaming bidez Tabakalerako kanalean  eman zen, eta laster denen eskura izango da.

Post laburra dut gaurkoa, baina kale egitea baino hobe deritzot. Javierrek zioenez oso inportantea da irmotasuna edukiak sortzerakoan.

29

Mai / 2013

Posta elektronikoaren zortzi bekatu kapitalak

Autorea:

Will Schalberen ” Bizitzaren amaierako irakurketa taldea” irakurtzen ari nintzela, Schalbe David Shipleykin batera, beste liburu baten egilea zela ikusi nuen: ” Bidalketa: posta elektronikoaren estilo liburua“. Derrigorrezkoa iruditu zait egungo  aro digitaletan.

Izenburuak dioen bezalaxe, posta elektronikoa erabiltzean egiten ditugun akats anitzak saihesten laguntzea du helburu. Aholkuak ematen ditu estiloa hobetzeko; dena ez dela baliogarria esan nahi digu, egiten ditugun okerrez ohartarazten gaitu.

Mezu elektronikoa xehetzen digu; zein estiloa izan behar duen; sei mezu mota aipatzen ditu; laneko posta eta emozionala bereizten ditu… Eta, azkenik egoera guztietarako balio duen aholkua ematen digu: ondo pentsatu bidali baino lehen!

Badakit gehienok abantailak baino ez dizkiogula ikusten posta elektronikoari; baina, egin ohi ditugun akatsak azpimarratu nahi ditut, eta gogorarazi, korreo mota hau bidaltzearen erreztasunak mezu idatziak direla ahaztera eramaten gaituela; erabiltzen dugula maila pertsonalean zein profesionalean, eta  azkarregi eta errazegi idazten ditugula!

Autoreen arabera posta elektronikoaren abiadurak kirioak dantzan jarri ez ezik, norberaren alderik txarrena, ilunena azalarazteko joera duela. Hau argitzeko konparatzen dute aurrez aurreko komunikazioa, non gure garunaren alde emozionalak etengabe kontuan hartzen dituen hartzailearen erreakzioak. Komunikazio elektroniko berriz, ez ditugu erreakzioak une-unean antzematen, eta gehienetan jabetzen garenerako zein den bestearen erreakzioa, berandu izaten da,  bidali baitugu korreoa.

Posta elektronikoa dela eta, lehen baino askok gehiago idazten dugu. Ondorioz korreo pilo bat jasotzen dugu, baina kalitate eskasekoak, gehienak. Idazketa menderatzen duenak ez du tekonologia menderatzen, eta alderantziz .

Zeri deritzote zortzi bekatu nagusiak?

1. Zehaztasunik gabeko posta: ” ez ahaztu aipatutakoa egiten”

2-  Posta elektroniko mingarriak

3-  Espetxera eraman zaitzakeen posta

4- Posta elektroniko koldarra

5-  Sekula desagertzen ez den posta (Re:Re:Re:Re). Hau da nagusia Donostia Kulturan

6- Posta elektroniko sarkastikoa

7- Informalegia den posta eletronikoa

8- Desegokia izan daitekeen posta elektronikoa

Horietako zenbait ez dira gure artean ematen. Baina, hala ere, liburua irakurri beharko genuke, mundu digitalean ematen diren zenbait ohitura argitzeko.

Ohiturak komunikazio digitalean

Denok jakin beharko genuke letra larria oihuka ari garenean erabiltzen dela; “ mesedez” eta ” eskerrik asko” erabiltzen direnean, batzuetan heziketa onekoa baino exigentea, agintaria edota presazkoa dirudiela; harridura ikurrek berotasuna ematen diotela ¡¡¡¡Eskerrik asko!!!! komunikazioari eta paperean ez bezala, bat baino gehiago jar daitekeela, baina ez direla erabili behar emozio negatiboak adierazteko

Kontu handiagoarekin erabili beharko genituzke, Norentzat, Cc edota Cco ospetsuak. Azken hau bereziki iruzurtia gerta baitakiguke.

Cc: zuk eta besteek jakitea nahi dudan zerbait bidaltzen dudanean.
Cco: zuk bai, baina beste inork ez jakin behar duen zerbait denean.
Berbidalketa: zuretzat interesgarria delakoan bidaltzen dizut, zerbait gehiago erantsiz

Bestaldetik, gogoratu, posta tresna fidagarria dela, eta esatea postaren bat ez zela iritsi , erraz atzeman daitekeen gezurra asmatzea dela. Isiltasuna nahikoa da zenbait mezuen erantzun bezala ; baina, ” no reply” “ez erantzun”  egokiagoa, hezituagoa dirudi.
Isilune luzeak ez dira ondo onartzen, beranduago erantzuteko asmoa badugu, jakinaraztea litzateke egokiena. Jaso dugun posta mingarria baderitzogu, isilalditxoa erantzunaren aurreko hausnarketa une moduan  uler daiteke.

Baliabide berrien artean, posta eletronikoa zaharrena, adinekoena da. Hain ohikoa denez, ahaztu dugu idazteko erak eta bidaltzekoak baduela garrantzia, eta arreta eskaini behar diogula eraginkorrak izatekotan. Osagai guztiek dute garrantzia. Presaka ibiltzeak edo eramangarri batetik idazteak ez du aitzakirik izan behar ortografia, gramatika, estiloa ez zaintzeko. Batez ere, posta profesionala denean. Zure burua aurkeztu, agurtu hasieran eta amaieran.

Gero eta garrantzitsuagoa iruditzen zaigu Interneten idaztean, baliabide bakoitzeko estilo gidak kontuan hartzea eta ikastea. Askori kezkagarria egiten zaigu Interneten idazten den guztiaren alde global eta publikoa; beraz, zaindu beharrekoa. Jaiotzez analogikoak garenak paperean idazten adituak ginen. Birziklatu beharra dugu.

Besteetan bezala, gaiarekiko lotura duen libururen bat aholkatu nahi nuke. Ondorengo hau da aukeratua: “ Interneten idatzi :sare sozial eta baliabide berrientzako gida liburua“. Donostiako liburutegian eskura duzue.

Urteak dira IVAPek administrazioan hizkera argia zabaltzeari ekin ziola eta ahalegin horretan buru-belarri ari da egun ere. 2013an argitaratu du “Komunikazio elektronikoa : IVAPen gomendioak web orriak idazteko”.

Azkenik, burura datorkit arrakasta handia izan duen eleberri bat, digital epistola generoari dagokiona: “ Ipar haizearen kontra eta “Zazpi olatuz behin”  Glattauer-enak,  Irati Elorrietak euskaratuak.

27

Mar / 2013

Wikipediarekin bueltaka

Autorea:

Taller de Wikipedia en la Biblioteca Central InfantilUrtarrilaren 25ean Donostian, Carmen Fenoll, Kataluniako Generalitateko liburutegiburuaren, eta Alex Hinojo “Glamwiki” proiektu katalanaren bultzatzailearen bisitaldiaz gozatzeko parada izan genuen.

Lehenengo saioa Udal liburutegiko Mandaseko Dukearen aretoan egin genuen. Fermín Lasala Colladok, Mandaseko Dukeak, Donostiako liburutegiari oparitu zion, bere biblioteka pertsonala eta liburuen artean Diderot eta D’ Alemberten Entziklopedia. Bitxia da Tomas Saorínek, “Wikipedia, Atik Wra“, bere liburuan aipatzen duen antzekotasuna, XVIII. mendeko proiektu horren  eta gaur egungo, Jimmy Walesen Wikipediaren artean. Bi egitasmoek kritika ugari jasoak; baliabide ekonomikoak eskuratzeko arazoak, kritikak isilarazteko ahaleginak, baina, azkenean garaile.

Tomas Saorínek aipatzen du ere, Philipp Bloomen “L’ Encyplopédie” saiakera bikaina.
Enziklopedia zaleek XVIII.mendean bazuten zer galtzerik: askatasuna.

Formakuntza tailerra.
Lehenengo saio horretan, tailer bat antolatzeko beharra sortu zen. Martxoaren 1ean egin dugu, Haur Liburutegi Nagusian. Alex Hinojok ondo asko azaldu digu wikipedian kolaboratzaile izatea, ez dela soilik artikuluak idaztea edo osatzea; hezkuntza eta  kultura erakundeek bere giza funtzioa bete dezakete, beraien baliabideen zati bat Wikipedia eraikitzeko emanez. Liburuzainok, artxiboko langileok, museo zaindariok, irakasleok…heziketa eta kultura bideratzaileak gareen heinean, badugu orain, kultura hedatzeko beste tresnarik.

Kolaboratzaile eremu ezagun bat GLAM izenekoa da. Akronimo hori Galleries,
Libraries, Archives and Museums hitzekin osatua da.

Zer egin dezakegu liburutegietan?

Wikimaratoiak. Jarduera honetan, wikipedista talde bat elkartzen da, normalean liburutegi batean, artikulu edota gai bat ahalik eta gehien osatzeko.
Wikimaratoiak egin izan dira Katalunian, Xabier Miserachs, Joan Miró eta Angeles Santos Torroellaen artikuluak osatzeko. Liburuzainok kalitatezko bibliografia eskaini eta wikilariek Internet konexio, mahai bat baino, ez dute behar.

Irudien askatzea. Wikipedia oso leku ikusgarria da, eta gero eta erakunde gehiagok hori ulertu dute eta haien bildumak eskuragarri egin nahi dituzte ahalik eta jende gehiagorentzat. Wikipediaren eremu honi, hau da, irudiena, Wikimedia Commons deritzo. Horko eduki guztiek Commons creative lizentzia dute, publikoak dira. Adibide bat ematearren: Víctor Balaguer Museo Liburutegiak bere pinakoteka osoa wikipedian eskegi zuen 2011n.

Testuen askatzea.
Zenbait museok, Picasso Museoak, Josep Pla Fundazioak…, eta liburutegiren batek, Palafrugellekoak esaterako, beraien legezko oharra aldatu dute, bere web orria Wikipediarekin bateragarria izan dadin. Modu honetara badago sortzerik artikulu ugari, aldez aurretik kaleratutakoak aprobetxatuz. Wikipediak erakundeetako ohiko webek baino askoz bisitari gehiago izan ohi dute.

Wikipedilari egoiliarra. Wikipediako editorea da eta denboraldi batean erakunde jakin batekin lan egiten du. Era berean wikipedian, argitaratzen ditu erakundeari dagozkion zenbait jakingai. Horrelakoen bitartez, zubiak eraikitzen dira editore taldeen eta kultur erakundeen artean. Alex Hinojo, adibidez, Picasso Museoko egoiliarra izan zen; Palafrugellekoak izan zuen wikilari egoiliarra ; halaber, British Museumak…

Lehiaketak Taldeak dinamizatzeko era egokia da. Alex Hinojok kontatu zigun British Museumek lehiaketa bat antolatu zuela, non berarien bildumari buruzko kalitate handieneko bost artikuluen egileek opari sorta bat jasoko baitzuten. Arrakasta izugarria izan omen zuen deialdiak.

Hezkuntza programak.
Badago kolaboratzerik maila desberdinetako hezkuntza erakundeekin. Katalunian eskoletan ari dira, baina Unibertsitatearekin ere egin daiteke. Ikasleei eskatzen zaie, haien lanak paperean edota power point batean egin ordez, wikipediako artikuluak eta gaiak osatuz hobetzea. Liburutegien ardura formakuntza eta bibliografia ematea litzateke. Irakasleak zuzenketa lana wikipedian bertan egingo luke.

Badago beste kolaborazio modurik, baina orain arte aipatutakoak badira nahiko adierazteko eremu berri honen erakargarritasuna. Donostiako liburuzainei iruditu zaigu, ezer antolatu aurretik formakuntza handiagoa behar dugula. Beraz, bide hori urratzear gaude, baina astiro-astiro joango gara.
Mediateka Tabakalera Euskal Wikipediarekin harremanetan jarria da eta martxoan egindako saioan gurekin izan genuen Jose Mari Sarasola, wikilaria.
Mediateka Tabakalerak edo beste euskal kultur erakunderen batek lekukoa hartuko duelakoan nago.

Ezin dut bukatu bidalketa, aholkatu gabe Tomás Saorínen liburua, oso argia eta etorkizunerako ideiak ematen digu.

28

Ots / 2013

Zure pribatutasuna babestu

Autorea:

Libro Dieta digital Jordi RomanachGaur egun, badago idazle, pentsalari, kazetari…zenbait liburuzain ere, teknologia
berrien aldekoak direnak, baina era berean, hauen erabilera txarrari buruzko hausnarketa egitea edo arreta piztea gura dutenak. Pantailarekiko menpekotasunez ohartarazi nahi gaituzte. Pribatutasuna zaintzeko beharrez erne egoteko esaten digute.
Hor ditugu hor, sare sozialen guruak gure pribatutasuna xurgatzeko prest.

Ez gaitezen xinpleak izan,  esan bezala, ohar hauek ez dagozkigu teknologia berrien aurka dagoen jendearengandik, ez, baizik eta gizarte digitalak dakarren aldaketa handiaz pentsaraztera bideratu nahi gaituen jendearengandik. Pentsalari hauek bizitzeko eraz, elkarbizitzaz, gizakien arteko komunikazioaz hausnartzen dira.
Horregatik, nire ustez, kontuan hartu behar ditugu, irakurri behar ditugu.

Egun, Interneten, guruek izen-abizen ezagunak dituzte: Mark Zuckbergerg (Facebook), Sean Parker (Napster), Andrew Mason (Groupon), Dick Costolo (Feeburner), Reid Hoffman (Linkedin), Ben Silbermann (Pinterest), Sergey Brin (Google) o Larry Page  (Google); eta, nola ez sendu berria dugun Steve Jobs (Apple). Bada, hauek guztiek ederki asko babesten dute haien pribatutasuna, antza. Adibidez, 14.000.000 lagun dituen Zuckbergergek ez zuen bere ezkontzaren berririk eman;  eta ospetsua da bere esaldi hau: “ Pribatutasuna zaharkiturik dago”.

DIETA DIGITALA

Aurreko post batean Lanieren artalde digitalari buruz aritu nitzaizuen. Oraingo honetan, informazio zientziatan lizentziatua den Jordi Romañach-en ” Dieta digitala” aholkatzen dizuet. Autoreak pribatutasuna gordetzeko beharra aldarrikatzen du. Guruak ez direla diruditena dio; eta bizitza birtualak ez duela bizitza erreala ordezkatu behar.

Liburu honek esnarazi nahi gaitu: ohartarazi: zertarako erabiltzen ditugu pantailak?
Zertarako umeek sare sozialak. Mugikorrak itzaltzen dituzu bileretan? Ala jende artean ere, kafea hartzen, mugikorrean idazten aritzen den gaizki hezitutako horietakoa bihurtu zara?

AIPU INTERESGARRIAK

Liburu honetatik hainbat aipu aukeratu ditut: Umberto Ecok esan zuen : Internetekiko itsukeriak monstruoak sortzen ditu. (29.0rr)

Banakakoaren informazioa XXI.mendeko lehengai nagusia da; eta, sare sozialen jabeen
apetarik garrantzitsuenetarikoa hura eskuratzea. (36 orr. )Nerabeek ez dute hori sinistu
nahi.

Etorkizunean luxu hutsa izango da pribatutasuna. (99. orr)

Zenbat eta gehiago partekatu, orduan eta bakartiago ote gaude? Beste era batera
esanda: konexio handiagok zoriontasun txikiago dakar?  (121. orr.)

Helburua ez da sare sozialei uko egitea; dagoeneko hemen ditugu. Baina, urruntasunak , nolabaiteko dietak ez, ligukela kalterik egingo esan nahi digute.

Liburuzain gisa badugu zer egiterik. Guraso eta umeei sare sozialak egoki erabiltzen irakas diezaiekegu. Liburutegietan Internet eskaintzen hasi ginenean 1999.urtea zen, gurasoei banatu genizkien informazio orri batzuk, zenbait aholku emanez: beti semealabekin egoteko sarean sartzean, datu pertsonalik ez emateko inoiz… etab.
Gaur egun, inoiz baino garrantzitsuagotzat jotzen dut liburutegietan umeei sareen erabilerari buruzko aholkuak ematea. Gure eginkizuna da ere, gurasoak formatzea. Ondo informatuak egon behar dute, adi egoteko arriskuen aurrean eta bere umeei laguntzeko eta aholkatzeko.

Aholku hauek guztiak oinarrizkoak dira, eta begibistakoak batzuentzat. Baina, taldeak presio handia egiten du, eta ez dizkie gauzak errazten beste era batera hezitu nahi duten gurasoei.

Aholkuak : umeak dituzuen helduentzat.

Lagundu eta bideratu zure seme-alabak sarean dabiltzanean, oso medio egokia izan baitaiteke giza baloreak ikasteko.

Ez baimendu sarrera Facebooken 13 urte bete aurretik. Ez dira modernoagoak edo “enrrollatuagoak” baimena ematen dutenak.

Ez eskegi zure seme-alaben argazkirik, ezta haietaz hitz egin ere, zeure kontu pribatuetan. Egunen batean damu zaitezke.

Ez ahaztu ez dela ezinbestekoa seme-alabei oparitzea tablet-ak bost urte bete aurretik; ezta mugikorrak hamabi urte baino lehen; edota bideojoku eta kontsolak katuka dabiltzanean.

Egia esan, Jordi Romanach bezalako autoreek ez naute ni limurtu behar, ezta nire belaunaldia ere. Jaiotzez digitalak direnek erabaki beharko dute ea benetan pribatutasuna zaharkitua deritzoten, ala ez.

31

Urr / 2012

Liburuzainak eta wikipedia

Autorea:

Wikipedia libro de Cristina MartínezCristina Martínezek, ikusentzunezko komunikazioan lizentziatuak, bere liburuan, era argi, zehatz eta ulerterrazean, Wikipediaren zenbait alderdi azaltzen dizkigu: jatorria, finantziaketa, filosofia, editore bihurtzeko modua, etorkizuna…besteak beste. Burgosen, VI. Liburutegi publikoen Kongresuan, Katalanek, wikipedian katalanez argitaratzeko 150 liburuzain trebatzeko proiektua, aurkeztu berri du.

Catalunyako liburutegi publikoek  mundu mailan aitzindaria den egitasmo bati ekingo diote: Wikipediarako hainbat eduki sortu eta hedatuko dute. Lankidetza bi lan ardatzen bitartez gauzatuko da; alde batetik edukiak erantsi eta horretarako formazioa jaso dute eta difusioa erabiltzaileen artean. Girona, Lleida, Tarragona eta Terres de l’Ebreko liburutegi publikoen katalogoak, esaterako, erantsiko dira; eta, Generalitateko Irakurketa Plan Nazionala, Wikitextos proiektuarekin ( egile-eskubiderik gabeko jatorrizko testu eleanitzez osaturiko liburutegi digitala) uztartzeko aurreikuspena dago.

Eta, nola funtzionatzen du Euskal Wikipediak?

Wikipedia euskaraz egiteari, 2001eko abenduaren 6an ekin zitzaion. Gaur egun 146.230 artikulu ditu. Kronologikoki aztertuz ondorengo data hauek azpimarratu
behar dira: Lehenengo hiru urteetan 17.000 artikulu bildu ziren. 2008an Euskal Wikipediak Sareko Argia Saria jaso zuen. 2009an EITB 3k Wikipediari buruzko erreportaje bat eman zuen. 2010ean administrazioak laguntza ugari ematen dio. Eusko Jaurlaritzak Lur enziklopediako edukia Wikipedian argitaratzeko erabakia hartzen du.  Elhuyar Fundazioak ekin zion lanari, 11.000 artikulu argitaratzeko konpromisua hartuz. 2011 urteko Durangoko Azokan maratoi antzeko argitarapena egiten da. 2012. urtean Eusko Jaurlaritzak Wikipedia hobetzeko bere horretan jarraitu du, baina dirulaguntza urriago emanez, 279 artikulu gehiago erantsi dira.

 Euskadiko Liburuzainak non gaude ?

Euskadin kazetaritza lizenziatuak dira Wikipediari buruz gehien egin dutenak. Kazetaritza Fakultateak antolatzen ditu urtero Dokumentazio Jardunaldiak, oso interesgarriak, hain zuzen. Aurten 5.ak izan dira: tokikoa eta globala konektatuz izenburuarekin, eta Galder González Larrañagak Wikipedian idazteko tailer bat antolatu zuen. Liburuzainik egon ahal zen?

Badakigu, bai, Euskadin ez daukagula Dokumentazio Lizentziaturarik; baina, Nieves
Gonzalezen  iritziz, horretaz aritu baikinen  joan den urriaren 24an,  Donostira etorri zenean,” Liburutegiaren eguna” zela eta, gure lanbideak zerbait berria behar du…,
aldaketaren bat: zerbait iraultzaile eta apurtzailea. Nievesek bere blogean ere,
liburuzainak 2.0an, horretaz idazten du.
Zenbait urte daramagu edukiak sortu beharraz hausnartzen; eta, zergatik ez
Euskal Wikipedian? Gure lana ikusgai bihurtu behar dugu.
Irakur ezazue liburua! Irakurri ere Wikipedian bertan azaleko orrialdeak,
taldearekiko loturak, estilo argibide gida, nola bozkatu…
Izan gaitezen Wikipedia adituak! Horrela baino ez baititugu lagunduko erabiltzaileak, eta, askotxo dira.  Nire aldetik saiatuko naiz formakuntza tailer bat egiten gure liburuzainentzat